Skagfirðingabók - 01.01.1996, Qupperneq 70

SKAGFIRÐINGABÓK
verið á 50. ári á Víðivöllum í desember 1802. Þegar alls er gætt
er líklegast að Guðrún hafi fæðst 1752, í Kálfárdal. Hvernig
sem þessu víkur við hefur hún verið ung að árum þegar hún
átti Ásmund, naumast eldri en 17 ára.
Þetta er þá það fyrsta sem með vissu er vitað til Guðrúnar.
Um eða skömmu eftir fermingu er hún orðin vinnukona á
Þönglaskála og þar fellur hún í hrösun með Jóni bónda, sem þá
er kominn fast að fertugu, ráðsettur maður og kvæntur.
Stóradóm dagaði uppi í réttarfari landsmanna á seinni hluta
18. aldar, þannig að smám saman lagðist að mestu af að dæma
eftir ákvæðum hans.62 Lausaleikur gat þó sem fyrr reynst húð
manna og pyngju háskasamur. Formlega féll Stóridómur í raun-
inni ekki úr gildi fyrr en danskur refsiréttur var lögleiddur hér
á landi árið 1838 og á seinni hluta 18. aldar kom það enn öðru
hvoru fyrir að fólk hlyti geysiharða dóma fyrir fyrsta frillulífs-
eða hórdómsbrot.63 Örlög þeirra sem uppvísir urðu að „saur-
lifnaði" virðast miklu fremur hafa oltið á tilviljun en lögunum,
voru háð því hvort svo vildi til að yfirvöld í héraði voru mild
eða „röggsöm" og einnig undir því komin hverrar stéttar hinn
brotlegi var og hvort hann naut velvildar áhrifamanna.
Guðrún Ólafsdóttir og Jón Ásmundsson höfðu heppnina með
sér. Þess verður hvergi vart í skjölum að yfirvöldin hafi gert
nokkurn reka að því refsa þeim fyrir syndugt og lostafullt líf-
erni þeirra. Jón Snorrason var sýslumaður Skagfirðinga þegar
þetta var, „lærður maður, en lítill fjárgæzlumaður, enda drykk-
felldur".64 Hann var tengdasonur Skúla Magnússonar og sonar-
sonur Jóns Magnússonar í Búðardal, þess sem áður er nefndur
og var um hríð samtímis Ólafi Jónssyni kleinsmið á Reynistað.
62 Davíð Þór Björgvinsson: „Stóridómur". Erindi og greinar Félags áhugamanna um
íslenska rétlarsögu 9 (Rvík 1984).
63 Inga Huld Hákonardóttir: Ejarri hlýju hjónasœngur (Rvík 1995, kiljuútgáfa),
bls. 156-157.
64 íslenzkar œviskrár III, bls. 274.
68