Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1966, Blaðsíða 94

90
MUI.AÞING
Með þessum hætti verða ekki færri en 37 jarðir í eigu klausturs-
ins um siðaskipti, en þar að auki þrjár hjáleigur, Bessastaðagerði,
Hamborg og Brekkugerði. Ein jarðanna er e. t. v. í eyði, Hrjótur.
Sé nú litið á dreifingu jarðanna og um leið rifjuð upp sagan af
jarðaskiptum klaustursins, svo sem hún fyrr var rakin, vekur einkum
þrennt athygli:
Hið fyrsta er ótrúlegur dugnaður Skriðubræðra við jarðaöflun.
Gegnir furðu, að þeim skuli takast að skrapa saman nær fjórum
tugum jarða á svo skömmum tíma sem raun ber v.itni. Ber þá þess
að gæta, að samkvæmt varðveittum bréfum hafa jarðaskipti klaust-
ursins aðallega farið fram á tímum fyrstu tveggja príóranna, þ. e.
röskum 30 árum. Til samanburðar má geta þess, að Janus Jónsson
kveður 47 jarðir hafa fyJgt Þykkvabæjarklaustri um siðaskipti, 42
Kirkjubæjarklaustri, Reynistað 46 jarðir og Möðruvöllum 67 (Tím.
Bmf. 1887 227—264). Það skal þó tekið fram, að rannsóknir Jan-
usar um þetta efni virðast vera mjög óáreiðanlegar. Þannig telur
hann, að Skriðuklaustri fylgi „hálfur þriðji tugur jarða“ um siða-
skipti.
1 annan stað er eftirtektarverð augljós tilhneiging til að safna
jörðum, er liggja sem næst klaustrinu. Áður greinir frá kaupum,
er augljóslega ganga í þessa ált, þ. e. þegar staður.inn selur norð-
lenzku jarðirnar Arskóg, Pálmholt, Skáldalæk, Lækjardal og Flauta-
fell, ennfremur sunnlenzkar eignir, Yztaskála og Sumarliðabæ, en
þiggur í stað þess lendur í Austfjörðum. Nú má betur gera sér grein
fyrir árangri þessarar kaupskaparstefnu. Allar eru jarðir klaustursins
í Múlasýslum utan ein, Borgarhöfn. Tilgangurinn með þessari að-
ferð er efalaust fyrst og fremst sá að stytta flutningaleiðirnar milli
jarðanna og klaustursins, en flutningsgjöld voru há og ódrýgðu
landskuldir og kúgildaleigur um 30—40%, þar sem um langan veg
var heim að sækja. Hefur þegar verið drepið á þetta atriði varðandi
þráttskrifuð kaup.
í þriðja lagi er full ástæða til að taka eftir því, að klaustr.ið hef-
ur ríka tilhneigingu til að festa sér sjávarjarðir í fjörðum niðri.
Þannig á það eina jörð í Vopnafirði, aðra í Borgarfirði, fimm í
Loðmundarfirði, tvær eða þrjár í Seyðisfirði, eina í Mjóafirði, sex
í Reyðarfirði og fjórar eða fimm í Fáskrúðsfirði, auk þess sem