Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1981, Qupperneq 89

MULAÞING
87
mörku. Hann vildi með þessu efla verslun og velmegun í helstu borgum
ríkisins. En það var jafnframt stjórnkænskubragð til að brjóta hið forna
Hansaveldi algerlega á bak aftur, því Island var ein af síðustu verslunar-
miðstöðvum Hansakaupmanna erlendis. Jafnframt því að konungur
veitti þegnum sínum einkaleyfi til verslunar á Islandi, setti hann þeim
ýmsar reglur og skilyrði með tilskipun og voru þessar helstar:
1. Kaupmönnum var gert að skyldu að flytja nægan og góðan, falslaus-
an og óspilltan varning til landsins, sem landsmenn þörfnuðust.
2. Kaupmönnum var bannað að leggja verð á varning sinn eftir eigin
geðþótta, heldur skyldu þeir fara eftir góðri og gamalli landsvenju og
hafa íslenska stiku og mæli.
3. Kaupmönnum var gert að skyldu að sýna höfuðsmanninum hlýðni og
auðsveipni, en landsmönnum vinsemd og kurteisi í aflri umgengni
og viðskiptum.
Konungur gerði ráð fyrir að siglt yrði á 20 hafnir auk Vestmannaeyja,
þrjár borgir skiptu með sér þessum höfnum, Kaupmannahöfn, Málmey
og Helsingseyri. 011 verslun við Berufjörð var skv. þessari tilskipun
rekin af verslun frá Málmey. Illa stóðu kaupmenn við þau skilyrði og
þær reglur, sem konungur setti þeim. Oft var kvartað sáran út af
skemmdri og svikinni vöru, og alltof háu verði. Hér mun hafa verið
borið við hirðuleysi kaupmanna, svo og að siglingar voru oft og einatt
ógreiðar sökum víkinga og ófriðar í hafi. Það er eftirtektarvert í
verslunarháttum fyrr á öldum, hve landsmenn eru fráhverfír öllum
svikum og prettum og falsi, bæði sín á milli og við aðra. Þeir viðhafa
almennt í kaupum og sölu hina ævafornu viðskiptaaðferð, sem sé að
skipta á einum hlut fyrir annan. Þar að auki halda þeir alltaf í heiðri
einu og sama verði á öllum hlutum. Þannig gat sama verð haldist á einu
pundi af smjöri, físki eða mjöli í eitt til tvö hundruð ár. Skal ósagt látið,
hvort að þessu leyti beri að telja Islendinga meiri hrakfallabálka en
aðrar þjóðir eða kannski staðfastari, réttsýnni og áreiðanlegri. En að
þessu leyti voru þeir fastheldnari á forna siði. Einokunarkaupmenn
voru oft hrokafullir við Islendinga og sýndu þeim ekki vinsemd og
kurteisi og þeir, sem ekki knékrupu fyrir þeim, urðu oft hart úti í
viðskiptum. Við suma þeirra mátti eigi orðinu halla, því að þá var
löðrungurinn vís.
Þannig vitnaðist það um kaupmann eystra árið 1746, að hann hafði
slegið mann til blóðs fyrir engar sakir í sauðaréttinni á Djúpavogi. Þeir
sem kunnugir eru skapferli Islendinga, munu fara nærri um það, að