Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1981, Síða 135

MÚLAÞING
133
í löggjöf og verslun, þessum tveimur lífsskilyrðum hverrar þjóðar.
Þegar svona stendur á þykir öll nýbreytni ísjárverð, og fylgi henni
kostnaður vex hún sem tröll í þoku í augum manna, en slíkt er ljón á
vegi allra framfara. Vér viljum eigi segja að ómögulegt sé að þetta geti
mistekist; það getur mistekist sem allt annað og það oftar en einu sinni,
en það er gamalt mál að sá hafi aldrei reynt neitt, sem aldrei hefir
mistekist og ætla eg það satt vera. Vér megum eigi ætla oss meiri irtenn
en aðrar þjóðir, nei talsvert minni rnenn og fyrir hvað erum vér á eftir
öðrum? Fyrir það að vér höfum aldrei haft viðburði til neins, síðan vér
misstum frelsi vort. En því heldur aldrei mistekist neitt, munu máske
sumir segja. Ég segi jú, það eru sannarlega mistök að brjótast eigi eitt-
hvað áfram, eitthvað í þá áttina, sem vér sjáum að öðrum þjóðum er til
frama og farsældar, og af hverju erum vér undirlægjur vesölustu þjóðar
heimsins, eg meina Dana, nema einmitt af því að vér vorum alveg
hættir að brjótast gegn ofurvaldinu (misstum Alþing 1800) þegar Jón
Sigurðsson kom til sögunnar. Allir sannir afburðamenn heimsins, svo
sem Jón Sigurðsson var, þeir menn sem einir hafa hafið mannkynið úr
líkamlegu og andlegu volæði, hafa barist, eigi eina dagstund heldur ár
og dag alla ævi fyrir framför manna og sumir gengið svo til grafar að
þeir sáu engan árangur iðju sinnar, ekkert annað en þvermóðsku og
fyrirlitning. Það eru enda dæmi til að slíkir menn hafa verið látnir deyja
úr hungri vegna haturs og heimsku manna, sem sagan síðan hefir kallað
og það með réttu fegurstu ljós mannlegs anda. — Hér er að vísu eigi því
máli að skipta, hér er enginn afbragðsmaður í veði, engin ný uppgötvun
eða neitt það, er sterkum orðum þurfi um að fara, en þetta á samt að
vera oss áhugamál, jafnvel mesta áhugamál, þar til því er framgengt
orðið. Ahuga, alúð og fylgi þarf hér reyndar nokkurt, en þó eigi meira
en vel er heimtandi af þorra manna, einkum þar sem hér er barist fyrir
þeirra eigin gagni.
Vér tókum það fram áður að gufubát þyrfti vegna óssins og ætlast eg
til að verslanin ætti hann. En vér þurfum líka annan gufubát og aðra
flutningabáta fyrir ofan Lagarfljótsfoss, og hann og þá ættu þeir að eiga,
sem búa fyrir ofan fossinn og í því skyni hefi eg sérstaklega skrifað
þetta, að menn legðu fé til þess. Bátur með 2ja^lra hesta afli mun kosta
hérumbil 2000-4000 kr., og er það ekkert stórfé. Annan árlegan
tilkostnað tel [eg] eigi, svo sem kol og mann til að stýra, því að það
bætist margfaldlega upp í hægri aðflutningum, vinnu- og tímasparnaði.
Sumir kunna að segja að gufubáts þurfi eigi með, því að bæði megi
flytja á bátum á sumrum og sleðum á vetrum, og svara eg því einu til