Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Side 48

Múlaþing
landið og legið út á landgrunnsbrún. Þórdís
Olafsdóttir (1975) lýsti sveiglaga garði á
sjávarbotni tæpum 100 km utan við mynni
Breiðafjarðar sem hún taldi vera jökulgarð
frá síðasta jökulskeiði. Jón Reynir Sigur-
vinsson (1983) taldi að jökull hefði sléttfyllt
mynni Dýrafjarðar seint á síðasta jökul-
skeiði. Hann taldi að jökullinn hafi verið
þar að lágmarki 750 m þykkur og í mynni
Önundarfjarðar a.m.k. 600 m þykkur og
gengið eftir því langt út á landgrunnið.
Gunnar Hoppe (1982) hefur lýst ísrákum og
ummerkjum jökla á útkjálkum Islands.
Hann telur að ísskjöldurinn hefði umlukið
strendur og útkjálka landsins og gengið
víða út á landgrunnsbrún. Hoppe lýsir jök-
ulrákum á vesturströnd Grímseyjar sem
sýna merki um jökulskrið til norðurs. Aftur
á móti eru vatnsfarvegir ofar á eynni sem
sýna merki um rennsli til suðurs og suðvest-
urs. Þá fjallar Hoppe um vestasta hluta
Vestfjarða (við Látrabjarg) og telur að jök-
ull hafi gengið þar yfir seint á síðasta jökul-
skeiði. Að vísu finni hann á þeim slóðum
aðeins rispaðar klappir neðan 200 m y.s. og
þá eingöngu (varðveittar) undir jökulruðn-
ingi. Þessar klappir sýna skriðstefnu undan
landslagshallanum á hverjum stað, t.d.
þvert út á Breiðafjörð. (Jökulruðningur með
jökulkembum (langásum á yfirborði) sem
hann sýnir á ljósmynd frá Keflavík utan
Rauðasands líkist yfirborði á óvirkum
urðarjökli er myndast utan jökulskjaldar).
Hoppe tengir jökuljaðar meginjökuls er lá
yfir Islandi á síðasta jökulskeiði við jökul-
garð á hafsbotni um 100 km utan við mynni
Breiðafjarðar er áður var nefndur og telur
að jökuljaðarinn hafi legið úti á landgrunns-
brún lengst af á síðasta jökulskeiði. Hann
taldi þó möguleika á að hæstu fjöll út við
ystu strendur og nærri landgrunnsbrún
hefðu getað skotið kollinum upp úr ísnum,
þótt engin ummerki „sönnuðu“ það.
Árið 1982 birti Guttormur Sigbjamar-
son grein er hann nefndi „Alpajökla og
öldubrjóta“. Greinin er í svipuðum anda og
grein Sigurðar Þórarinssonar sem birtist lið-
lega hálfri öld fyrr urn hliðstætt efni. Gutt-
ormur beinir auk þess sjónum sínum að öðr-
um atriðum svo sem strandmyndunum og
landmótun á útskögum. Hann telur að allt
að þriðjungur landsins (aðallega fjalllendi á
útkjálkum) hljóti ávallt að hafa staðið utan
meginjökulskjaldarins. Guttormur eykur
þama miklu við það sem Sigurður hafði rit-
að og við hliðstætt efni sem Trausti Einars-
son og Þorleifur Einarsson höfðu reifað á
prenti tveimur áratugum fyrr. Á þeim tíma
taldi Hreggviður Norðdahl (1982) að fyrir
tæplega 20.000 árum, hefðu jöklar einungis
legið í dölum skagans við austanverðan
Eyjafjörð og stór jökullón legið í Fnjóska-
dal.
Hjort o.fl. lýstu jökuleinkennum á Hom-
ströndum norðan Djúps 1985, og ályktuðu
að aðeins efstu rindar þar hefðu gægst upp
úr ísbreiðunni á síðasta jökulskeiði. Breski
landfræðingurinn Ian Ashwell (1975) áleit
að jöklar hefðu kaffært flest fjöll á Suðvest-
urlandi og aðeins efstu rindar Skarðsheiðar
hefðu marað upp úr ísnum fyrir 13.000 ár-
um. Hreggviður Norðdahl (1992) getur þess
að á síðasta jökulskeiði hafi jökulkúfurinn
gengið norður yfir Grímsey og einnig ýtt
upp jökulgarði á 250 m sjávardýpi um 100
km út af Breiðafirði. Ólafur Ingólfsson og
Hreggviður Norðdahl (1994) telja að jöklar
hafi verið mjög umfangsmiklir á íslandi á
síðasta jökulskeiði og jafnvel stærri en þeir
höfðu áður álitið. Isþykktin yfir landinu
hafi verið langt yfir 1000 m og ísjaðarinn
legið langt utan við ströndina og á land-
grunnsbrúninni umhverfis landið. Svona
hefur jökulskjöldurinn á síðasta jökulskeiði
risið og hnigið í hugum jarðfræðinga og
mun vafalítið stíga ölduna enn um sinn.
46