Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Qupperneq 55

Eyjar í jökulhafi - Smjörfjallgarður
og hefur líklega verið mikill hálendishrygg-
ur á milli eldstöðvanna. Við megineld-
stöðvamar hefur landið almennt risið yfir
nærliggjandi svæði og hefur þessi hæð oft
stýrt rofinu út frá miðju þeirra. Þessi rof-
einkenni virðast eiga skýrt við um fjallgarð-
inn á milli Vopnafjarðar og Héraðs. Því má
bæta við, að í grennd við gamlar megineld-
stöðvar er berggerð breytileg (og með
breytilegan styrk) og stenst augljóslega
miklu verr ágang rofaflanna en einsleitur
basaltstafli. Hérlendis er að sjá sterka fyl-
gni á milli megineldstöðva og tíðni urðar-
bingja.
Jökulvana land í helkulda
jökulskeiðs
8. mynd. Jökulskjöldur að Smjörfjallgarði við síð-
ustu meginframrás jökla.
9. mynd. Skálarjöklar og
virkir urðarjöklar fyrir botni
Lambadals nyrst í
Smjöifjöllum.
Ljósm. Ágúst Guðmundsson.
Af því sem að ofan er rakið um sífrera-
myndanir og fleiri kulrænar jarðmyndanir í
fjallgarðinum rnilli Héraðs og Vopnafjarðar
verður að álykta að talsverður hluti hans
hafi staðið utan jökuls á jökulskeiðum og
sérstaklega á því síðasta sem kennt hefur
verið við Veichsel. „Periglacial einkenni“
svo sem veðrunarform og rofskálar (þ.e.
staðsetning og hæð „jökulskála") ættu að
vera traust ábending um efri mörk hveljökla
og meginskriðjökla að
fjallgarðinum. Á 6.
mynd er sýnt hvemig
meginútlínur jökla
gætu -hafa legið að
fjallgarðinum (og
smærri jöklar og skrið-
jöklar innan hans) þeg-
ar jökull var hvað
mestur á nokkrum undangengnun jökul-
skeiðum.
Á þessum tíma hefur orðið mikil frera-
molnun og hafa tilsvarandi jarðmyndanir
(svo sem urðarbingir) safnast fyrir í miklum
■
53