Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Síða 57

Eyjar í jökulhafi - Smjörfjallgarður
undir Skjaldþingsstaðaskarði. Þær greinir
Kristján Sæmundsson sem jökulurðir á
jarðfræðikorti af Norðausturlandi 1977.
Sömu flokkun nota Arni Hjartarson o.fl.
(1981). Hver sá er skoðar efnisgerð og yf-
irborðseinkenni þessara urðarbingja, hlýtur
að telja allar myndanimar (urðarbingina)
vera af sama stofni og að efnið sé þá líkast
til losað úr berggrunni af frosti og flutt með
jökli eða í seigfljótandi urðarbing. Miklir
lækjarfarvegir hafa grafist í haugana og
undirstrikar það að efnið er tiltölulega
vatnsþétt og einnig að haugarnir hljóta að
vera nokkuð gamlir.
Frá Skjaldþingsstaðaskarði inn að Selá
við Refsstað eru miklir urðarbingir undir
Svínabakkafjalli og í mynni Lambadals-
skarðs. Efnisgerð hauganna er ýmist hrun-
efni eða jökulnúið efni, hnöttóttir steinar,
silt og stundum slípuð möl. Efnið er vatns-
þétt og stendur fjöldi polla og tjama uppi í
bingnum, jafnvel þótt fyrirstaðan sé aðeins
örmjótt haft. Má þar víða greina siltkennt
efni með slípuðum hnullungum.
Mjög greinileg skriðform sjást beggja
vegna í haugnum undir Svínabakkafjalli og
í mynni Lambadals. Annaðhvort hefur hluti
hauganna skriðið og mjakast til eftir að efn-
ið var komið saman í haug á viðkomandi
stað eða (og það sem líklegra þykir) að þeir
séu myndaðir við hægfara sil. í hvilftar-
botnum í Skjaldþingsstaðaskarði, Haugsár-
skarði og Lambadal má sjá urðarbingi í
myndun, silast þeir undan halla og verða
vart flokkaðir sem annað en urðarjöklar.
Böðvarsdalur
I Böðvarsdal eru nokkrir miklir urðar-
bingir, svo sem við Frökkuhóla, Laugarhóla
og undir Ups. Auk þess eru allvíða urðar-
bingir í skálarbotnum í háfjöllum sem falla
vel að lýsingum og myndunaraðstæðum
fyrir virka urðarjökla (Giardino o.fl. 1987).
Frökkuhólar (og stórir urðarbingir skáhallt
innan og ofan þeirra) eru innarlega í Böðv-
arsdal (13. og 14. mynd). Þama er berg-
grunnurinn mikið uppbrotinn vegna þess að
innskot hafa þrýst upp bergþekjunni yfir
sér. Bergið er því mjög sprungið og moln-
ar einkar auðveldlega niður svo sem fyrir
áhrif frosts.
Frökkufjall heitir fjallsmúli er aðskilur
hangandi dal (Frökkudal) frá Böðvarsdal.
Liggja Frökkuhólar vestan undir rofsári í
fjallsmúlanum og loka næstum Böðvarsdal
sem víkkar aftur innanvið hólana. Dalsá
rennur um þröngt skarð framan undir hól-
unum og sér þar inn í grófar urðir bingsins
og sýnist hann vera með lagskipta efnis-
gerð, þannig að rnjög gróft kantað grjót
fylgir víðast frambrúninni. Innantil á
Frökkuhólum gengur mjór garður úr hnull-
ungum og fínefni skáhallt út og niður hól-
ana og verður hann vart skilgreindur á ann-
an hátt en sem jökulgarður. Innan við hann
er slakki sem lítur út eins og vatnsfarvegur.
Utar og ofar í hólunum er skörp renna sam-
síða hlíðinni og er tjörn í henni sunnantil.
Þessi renna lítur út eins og gamall vatnsfar-
vegur. Innan við Frökkuhóla í vesturhlíð-
um Böðvarsdals er hjalli í vesturhlíðinni
sem er hugsanlega strandlína (líklega tvö
þrep) í sömu hæð og neðri hluti Frökku-
hóla.
Af ummerkjum telur höfundur Frökku-
hóla vera gamlan urðarjökul er hvíli að
hluta á berggrunnshafti, þar sem súrt berg
skýtur m.a. upp kollinum. Líklegt er að
hólamir séu myndaðir fyrir síðjökultíma og
eftir að þeir mynduðust hafi smájöklar
gengið a.m.k. í tvígang fram á hólana. Eft-
ir hörfun skriðjökla úr Böðvarsdal benda
hjallar í norðurhlíð dalsins til að lón hafi
staðið um tíma í innanverðum dalnum, lok-
að inni að baki Frökkuhólum. Hólamir hafi
55