Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Page 62

Múlaþing
18. mynd. Torfastaðamelar séðir úr Hróarstungu, 3. september 1996. Ljósm. Agúst Guðmundsson.
Af ummerkjum má ráða að Torfastaða-
melar geti verið myndaðir á löngum tíma.
Samkvæmt 6. mynd telur höfundur að fjall-
garðurinn ofan 400-500 m y.s. hafi getað
staðið ofan meginjökuls síðasta jökul-
skeiðs. Þar hafi verið aðstæður til frost-
molnunar (niðurbrots) á berggrunni og mik-
ill og þykkur urðarbingur myndast sem urð-
arjökull í 400-500 nr y.s. Fyrir tæplega
15.000 árum hafi meginjökullinn hörfað úr
Jökulsárhlíð á þessum slóðum og ekki kom-
ið þar síðan, a.m.k. ekki svo neinu nemi upp
í brekkurnar. A þessum tíma hafi urðarjök-
ullinn haldið áfram að fá nýmyndað efni úr
rofsárinu og þokast niður brekkumar niður
á jafnsléttu. A Nútíma hafi síðan orðið um-
talsvert jarðsil og skrið í urðarbingnum
vegna breytinga eða aukningar á jarðvatni í
hlíðinni. Við það minnkar stæðni (lækkar
viðnámshom) lausveðraða efnisins og þjál
urðin sígur fram.
Niðurlag
Hér að framan hefur verið lýst lausum
jarðlögum í Smjörfjallgarði sem rekja má til
landmótunarferla er verða við sífrera á jök-
ulvana fjalllendi. Umrædd jarðlög gefa vís-
bendingar um að fjallgarðurinn hafi staðið
utan jökulskjaldarins er lá á Islandi á síðasta
jökulskeiði. Þessar vísbendingar em í takt
við hugleiðingar Sigurðar Þórarinssonar og
Ahlmanns (1937) um stærð jökla á ísöld.
Vísbendingamar falla einnig að hugmynd-
um Trausta Einarssonar, Steindórs Stein-
dórssonar og fleiri um 1960 og Guttorms
Sigbjamarsonar 1982 um stærð jökla á síð-
asta jökulskeiði.
Vísbendingar sem lesnar eru úr jarðlög-
um í Smjörfjallgarði samkvæmt þessari
grein eru í algjörri mótsögn við hugmyndir
manna um jökla úti á landgrunnsbrún á síð-
ari hluta síðasta jökulskeiðs eins og þær
60