Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Page 86

Múlaþing
að því er varðar „geilarnar“, „fjallið" og
brattlendi að baki bæjarins. Fræðimenn
hafa ekki rennt stoðum undir þessa tilgátu
á síðari tímum.
Ekki er fullljóst samkvæmt blaðaviðtal-
inu hvort þeir Sveinbjöm og Óskar hugsa
sér Aðalból sögunnar þar sem Aðalból er
nú eða hvort þeir hugsa sér að það hafi ver-
ið þar sem umræddar rústir eru í grennd við
hamarinn við Hrafnkelu.
Laugarhús
Arið 1990 kom út bókin Byggðarleifar í
Hrafnkelsda! og á Brúardölum eftir Svein-
bjöm Rafnsson. Þar segir m. a. í niður-
stöðukafla:
Meginatriði er að ekki er sennilegt að
óslitin geymd sé handan nokkurs
örnefnis í dalnum nema eins. Petta eina
örnefni sem hefur getað tórt í dalnum
alltfrá miðöldum er Laugarhús ... Eng-
inn veit nú með vissu hvar setja skal
niður önnur örnefni sögunnar: Aðalból,
Hól, Leikskála, Freyfaxahamar o. s.
frv. “ (SR 1990,102).'
Sveinbjörn segir að eina ömefni Hrafn-
kels sögu sem lifað hafi allt frá miðöldum í
Hrafnkelsdal sé Laugarhús. Það er öldung-
is rétt að Laugarhús er örnefni í Laugar-
húsanesi austan Hrafnkelu á milli Aðalbóls
og Faxahúsa og þar hafa sannanlega verið
einhver hús þegar á söguöld. En sá hængur
er á, að samkvæmt þremur aðalhandritum
sögunnar, A, B og C hafa Laugarhús Hrafn-
kels sögu ekki staðið þama, en í þessum
handritum öllum segir um Laugarhús: Það
er við Hrafnkelsdal. I þessum handritum er
þannig beinlínis tekið fram, að Laugarhús
sögunnar hafi ekki verið í sjálfum Hrafn-
kelsdalnum, heldur í grennd við hann. I
einu handriti sögunnar, D = AM 55 lc, 4to,
segir hins vegar að Laugarhús séu í Hrafn-
kelsdal. Rétt er að líta á helstu rök fyrir því
hvor rithátturinn sé líklegri til að vera upp-
runalegur. Orðalagið við Hrafnkelsdal er
óvenjulegt og bendir til þess að sá sem
færði það í letur upphaflega hafi séð sér-
staka ástæðu til að taka skýrt fram að þau
Laugarhús sem hann var að segja frá væru
ekki í sjálfum Hrafnkelsdalnum. Þess hlaut
að vera því meiri þörf fyrir þá sök að í
Hrafnkelsdal voru frá öndverðu Laugarhús.
En sagnaritarinn, höfundurinn, er einmitt að
segja lesendum sínum og áheyrendum að
hann eigi ekki við þau Laugarhús. Það er
síðan mjög eðlilegt að villa komi inn í síð-
ari afskriftir þar sem að því er best verður
séð hefur verið um að ræða tvenn Laugar-
hús, önnur í grennd við Hrafnkelsdal en hin
í sjálfum dalnum. Hér er rétt að benda á, að
í útgáfu Svarts á hvítu af Hrafnkels sögu
sem þó styðst við D stendur að Laugarhús
séu við Hrafnkelsdal (Hrafnkels saga
Freysgoða 1987, 1398, sbr. lvii).
Sveinbjöm víkur sérstaklega að vægi
handrita sögunnar og segir í því sambandi:
Mergurinn málsins er, eins og Hermann
Pálsson hefur bent á, að handritið AM
55lc, 4to er „... upprunalegra að mörgu
leyti en handritin í hinum flokkunum. “
og enn telur Hermann að hinar ýtarlegu
staðarlýsingar handritsins „... munu tví-
mælalaust vera upphaflegar, en í öðrum
handritum eru þœr styttar. “ Sýnir hann
þetta með fáeinum textadœmum” SR
1990,101-102).
„Staðfræðivillan“
Rétt er að líta á þessi textadæmi. Her-
mann segir í bók sinni Hrafnkels saga og
Freysgyðlingar árið 1962:
84