Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Page 134

Múlaþing
fyrir þrifum, en svokallaðir skosku ljáir
(Torfaljáir) komu ekki til sögunnar að ráði
fyrr en nokkru fyrir eða um 1880. Hins
vegar stóðu þeir betur að vígi sem bjuggu á
góðjörðum og gátu haft margt vinnufólk til
að afla heyjanna, þó það brygðist líka ef illa
áraði, því þá varð oft að skera af heyjum,
rétt eins og hjá einyrkjunum, eins og sagan
greinir frá. Er að sjá sem Björn og Rósa
hafi búið mest að sínu, þ.e. unnið sjálf bú-
inu, og böm þeirra ung á þessum tíma og
ekki orðin til léttis.
Hvort Rósa hefur verið eitthvað áfram á
Asgeirsstöðum með syni sína er ekki ljóst,
þar sem nokkuð vantar í kirkjubækur Eiða-
sóknar á þessum tíma. Þá má og geta þess
að prestþjónustubók Dvergasteins í Seyðis-
firði tímabilið frá 1855 til 1884 fórst í eldi
1928.
Þó að segja mætti að þá um stundir væri
á ýmsan hátt byrjað að rofa til í atvinnumál-
um fjórðungsins með tilkomu verslunar og
nokkurrar útgerðar við sjávarsíðuna, eins
og fyrr er fram komið, voru samt víða mik-
il bágindi hjá fólki sökum afarerfiðs árferð-
is undanfarið. Því var það að er umræða
komst á skrið um Ameríkuferðir, lagði fólk
við hlustirnar og í framhaldi af því byrjaði
nokkur brottflutningur fólks vestur um haf
vorið 1873. Tæpum tveim árum seinna
spúðu Dyngjufjöll öskunni, og orsakaði það
meðal annars gífurlega fólksflutninga vest-
ur um haf á næstu árum.
Á Seyðisfirði - Rósa
Árið 1875 er Rósa í þurrabúð á Fjarðar-
öldu með syni sína Gunnar og Bjama, og
vorið eftir fermdist Gunnar, og sést að hann
hefur undir ferminguna verið fræddur af
móður sinni. Að móðirin ein sé uppfræðari
er dálítið sérstakt, því oftar en ekki var
presturinn einnig talinn uppfræðari barna
132
undir fermingu, og má álíta að Rósa hafi
verið vel gefin og um leið sjálfstæð, og áð-
ur er fram komið að hún var fríð og föngu-
leg, og sonur hennar fær góða umsögn
varðandi kunnáttu og hegðun. Sigmundur
M. Long segir að Gunnar hafi fljótt farið að
vinna fyrir sér og verið þægur og duglegur
og komið sér vel. Hálfbróðir Bjöms, að
nafni Einar Magnús var á Seyðisfirði á
þessum árum, og munu þau Rósa hafa ver-
ið um tíma saman á Fjarðaröldu, og áttu
bam saman, líklega á miðju ári 1876, sem
hlaut nafnið Guðný, og er hún líklega heit-
in eftir föðursystur þeirra bræðra Bjöms og
Einars, sem hefur verið mæðgunum stoð í
erfiðleikunum. Einar var um tveim árum
yngri en Rósa, en nánar um samband þeirra
vitum við ekki, og hann varð ekki langlífur
hvað sem valdið hefur, því hann lést tveim
árum seinna, eða 25. apríl 1878, 39 ára að
aldri.
Aftur til Héraðs - og Jökuldals
Rósa er á Fjarðaröldu fram um 1878, en
cg hygg að hún hafi, fljótlega eftir fráfall
Einars vinar síns farið til Héraðs, og 1880 er
hún ráðskona á Brennistöðum hjá Áma
Magnússyni bónda sem er ekkill, 62 ára.
Hún er með dóttur sína Guðnýju hjá sér, en
Bjarni er þá léttadrengur á Dalhúsum.
Gunnar Björnsson er þá enn í neðra, vinnu-
maður í Vestdalseyrar-verslunarstað.
Sem kunnugt er af annálum var afar-
slæmt árferði bæði árin 1881 og 1882 fyrir
menn og skepnur. Árið 1881 kom veturinn
sem nefndur var „klaki“ með hafþök af ís
og gengu hvítabimir á land, og einn þeirra
ráfaði jafnvel upp í Hrafnkelsdal. Sumarið
var sárkalt svo fækka varð fé um haustið
sökum lélegra heyja. Árið 1882 umkringdi
hafís landið frá Straumnesi vestra norður og
austur með ströndinni allt til Dyrhólaeyjar