Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 87

hinn trúarlegi þáttur er í jafnríkum mæli rauður þráður, yfir, undir og allt
og kring, eins og í bókum Wiesels.
Og bæta má því við að við höfum fjölmörg dæmi úr Gamla testamentinu
um menn sem andmæla Guði og það margar af þeim sem við teljum mestu
trúarhetjurnar svo sem Abraham, Móse, Jeremía og Job að ógleymdum þeim
nafnlausu persónum sem tala í ýmsum af harmsálmum Saltarans.
Þessum þætti vil ég ljúka með að minna á þá kunnu spurningu sem
Wiesel hefur frá lærimeistara sínum Harav Saul Libermann. Hann spurði:
„Veistu hvaða persóna Biblíunnar (hinna hebresku ritninga) er sú óham-
ingjusamasta?“ Þessarar spurningar hef ég stundum spurt nemendur í
kennslustundum og ætli Job sé ekki einna algengasta svarið sem gefið er.
Svar Libermanns var annað: „Það er Guð sjálfur, blessað sé nafn hans, svo
oft sem þær manneskjur sem mann hefur skapað valda honum vonbrigðum
og gera hann örvinglaðan.“
Skyldan að bera vitni - minningin
Hin gyðinglega trú byggir í mjög ríkum mæli á minningunni, hátíðir
Gyðinga eins og páskarnir bera þetta ljóslega með sér, þar sem sögnin
„zakar“ - að minnast - kemur sífellt fyrir. Líklega hefur engin þjóð lagt
jafnmikla rækt við minninguna og Gyðingar.
Þennan arf hefur Elie Wiesel rækt flestum betur og þar hefur hin gyðin-
lega hefð ekki bara verið drifkraftur hans heldur reynsla hans af helförinni,
markvissri viðleitni nasista til að útrýma Gyðingum af yfirborði jarðar. Svo
ótrúlegir sem þeir atburðir voru þá hefur Elie Wiesel, eins og raunar svo
fjölmargir aðrir, séð það sem köllun sína og mikilvægasta hlutverk að gerast
talsmaður hinna látnu; vitna um það sem gerðist ekki til að „velta sér upp
úr óhugnaði“ eins og hann hefur stundum mjög ranglega verið sakaður
um, heldur til að sýna fram á hvað gerðist, og ekki veitir af því að upp hafa
komið fylkingar og innan þeirra jafnvel háskólafólk sem neitar því að það
sem gerðist hafi gerst. Aftur og aftur talar hann um sig sem vitni. „Kannski
lifði ég aðeins af til að bera vitni,“ hefur hann sagt.22
Það er áberandi að í bókum Wiesels sem fjalla beint eða óbeint um
helförina ræðir hann mun meira um fórnarlömbin en kúgarana og leggur
sig eftir því góða í fari manna. Hann vill minnast þess kærleika sem
fjölmargir voru færir um að sýna náunga sínum í útrýmingarbúðunum
22 Sjá Wiesel 2011: The Jews ofSilence: Introduction, s. vii.