Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 149

á að falla að undangengnum dómi. Guð er hæstiréttur og getur því ekki
verið nema einn, svo úthýsa verður öðrum guðum, einn Guð er ekki bara
heilög trú, það er líka réttarfarsleg nauðsyn. Tekið saman þá er þetta alger
andstæða hins forna hefndarréttar, þar sem blóðhefnd var ekki bara réttur
heldur heilög skylda. I trúarríkinu er gengið mun lengra en þekkist annar-
staðar í endurgjaldslögum, persónuleg blóðhefnd án dóms og laga er orðin
synd gegn Guði og er refsað, en var áður dyggð sem ekki mátti víkjast undan.
Þetta er mjög athyglisvert þegar það er skoðað út frá skilgreiningu síðari
tíma Stóuspekinga til forna. Þeir héldu því fram að dyggðir og ódyggðir
(synd) væru að eilífu ósamrýmanlegar, en það verður ekki gert hér.
Þriðja spurningin var: Hverjar af þessum breytingum urðu varanlegar og
hvaða spor skilja þau eftir sig í samtímalögum? Því er fljótsvarað, boðorðin
10 eru siðferðisgrunnur laga um vesturheim allan. I þessu samhengi er
mjög athyglisvert, að túlkunin á trúfrelsi er sett í stjórnarskrána.64 Hvað
er átt við með góðu siðferði og allsherjarreglu sem þar er sagt að trúfélög
megi ekki vinna gegn? Burtséð frá stjórnarskránni sjálfri er ekkert annað til
en boðorðin og siðfræði frá þeim komin, svo sem Nóalög og seinni tíma
kenningar sem samræmast þeim.
Því má halda fram hér á móti, að farið sé að slakna á lagalegri eftirfylgni
við sum af boðorðunum, t.d. þau sem víkja að kvensemi og ágirnd, en það
er tiltölulega nýtilkomið og þessir eiginleikar teljast ekki ennþá til dyggða.
Hér veldur það hinsvegar verulegum ruglingi hvað leiðin að siðgæðisvitund
nútímans hefur verið margbrotin og krókótt. Þegar hinir heiðnu keisarar
Rómar taka upp kristni, gera þeir sitt ítrasta til að hafa Rómarétt áfram í
trássi við inntak og eðli trúarríkisins sem kristnin er sprottin upp úr. Corpus
Juris Civilis ber þessu vitni. Miðaldir verða tími gríðarlegrar spillingar þar
sem forréttindastéttir, bæði aðall og háklerkar, telja sig ekki þurfa að fara
eftir almennum lögum, því í Rómarétti er hægt að semja sig frá öllum
afbrotum gegn veikari aðilum. Það er einkum aðallinn sem lifir áfram í anda
hefndarréttar, sem kirkjan berst gegn. En Tómas Aquinas kemur siðfræði
laga aftur á hina upphaflegu braut, með hjálp Corpus Juris Canonici og
heimspekiboðskapar Aristótelesar. Þó líða mörg hundruð ár, áður en menn
verða jafnir fyrir lögum eins og fyrsta boðorð Nóalaga segir að þeir skuli
vera og telja verður að sé andi almennra laga í dag. Því má segja sem svo, að
64 63. grein: Allir eiga rétt á að stofna trúfélög og iðka trú sína í samræmi við sannferingu hvers
og eins. Þó má ekki kenna eða fremja neitt sem er gagnstætt góSu siSferSi eda allsherjarreglu.
147
L