Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 144

ítölsku borgríkin náðu svo þessum viðskiptum og margfölduðu þau.
Þar safnaðist svo mikill auður að þær furstaættir, sem borgunum réðu,
gátu keypt sér heri og embætti.49 Þá fóru tækni, vísindi og listir að taka
við sér aftur, endurreisnin var byrjuð. En um leið kom til töluverðra átaka
milli hins veraldlega og kirkjulega valds, sem hafði vaxið mjög að áhrifum
í kjölfar upplausnar rómverska keisaraveldisins. Umbætur Gregoríusar VII
páfa (Gregorian Reform) kalla sumir páfabyltinguna.50 Hún setti páfavaldið
ofar veraldlegu valdi með „Dictatus papae“.51 Þá var langalgengast að
konungar væru með klerklærða menn sem sína æðstu embættismenn og
ráðgjafa og reyndu stundum að nota þá til að ná völdum innan kirkjunnar,
tilraunir sem oftar en ekki snerust í höndunum á þeim.52 Veraldleg áhrif
kirkjunnar manna voru því mikil á endurreisnartímanum auk þess sem
bókagerð og menntun var að miklu leyti í höndum klaustra sem og stór
hluti af verslun við bændur.
í þessu ölduróti verða einstakar furstaættir valdamiklar, þær höfðu efni á
að halda heri en konungar verða háðir furstunum um herstyrk. Furstar, með
heil héruð að léni frá konungum eða sterk borgríki undir sinni stjórn, fara
sínu fram hvað sem lögum og trú líður, og taka jafnvel að berjast hverjir við
aðra í trássi við konung. Þetta er nánast afturhvarf til ættbálkasamfélagsins
meðal hinna æðri stétta og innan þeirra nær hefndarskylda og hefndarréttur
aftur fótfestu, í trássi við kristna kirkju sem alltaf barðist gegn blóðhefnd.
í þessu umróti verður Corpus Juris Canonici til.53 54 Þörfina fyrir slíkt
lagasafn má rekja beint til umbóta Gregoríusar VII páfa. Elsta gerðin er bók
Gratians, prófessors í Bologna sem birtist 1150 undir nafninu Concordia
49 Verslun með heri (málaliða) og embætti var reglan, en ekki undantekningin í þá daga.
50 Berman, H. J., 1983: Law and revolution: the formation ofthe Westem legal tradition, 657 pp.
51 Einkaréttur páfa til að útnefna biskupa og setja af keisara. í skjalinu er páfavaldið sett ofar
veraldlegu valdi. Henderson, Ernest F.; Select Historical Documents ofthe Middle Ages, (London:
George Bell and Sons, 1910), pp. 366-367; endurprentað í: Brian Tierney, (ritstj.); The Middle
Ages, Vol. I: Sources of Medieval History, 4th ed., (New York: Alfred A. Knopf, 1983) pp.
142-143. (Aðgengilegt í: Internet Medieval Sourcebook (Fordham University: http://www.
fordham.edu/halsall/sbook.html),
52 Frægasta dæmið er líklega Thomas Becket, kanslari Hinriks II Bretakonungs, sem gerður var
að erkibiskup af Kantaraborg 1162 í þeim tilgangi að ná fram vilja konungs innan bresku
kirkjunnar. Þegar þessi áform gengu ekki eftir lét kóngur myrða Becket. Það er svo ekki fyrr en
með mótmælendahreyfmgunum og siðaskiptum Kalvíns og Lúthers að þjóðhöfðingjar ná fullum
yfirráðum yfir kirkjunni. Kaþólska kirkjan er þó enn sjálfstæð.
53 Corpus Juris Canonici; http://www.vatican.va/archive/ENGl 104/_INDEX.HTM#fonte (Ensk
þýðing)
54 Corpus Juris Canonici; http://en.wikipedia.org/wiki/CorpusJuris_Canonici.
142