Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Síða 2

2 TMM 2009 · 1
Frá ritstjóra
Árið 1846 fór bandaríski rithöfundurinn Henry David Thoreau í fang-
elsi fyrir að neita að greiða skatt. Með því vildi hann mótmæla þræla-
haldi í Bandaríkjunum og stríði við Mexíkó. Til að skýra mál sitt ritaði
hann grein sína um Borgaralega óhlýðni sem hér birtist í þýðingu
Elísabetar Gunnarsdóttur. Þessi ritgerð er meðal áhrifamestu pólitískra
ritsmíða nútímans – hafði ómæld áhrif á Gandhi og aðferðir hans við að
mótmæla kúgun og rangsleitni og Martin Luther King, svo að tveir af
merkustu leiðtogum 20. aldarinnar séu nefndir. Thoreau spyr grund-
vallarspurningar í ritgerð sinni: „Verður hver ríkisborgari ævinlega og
jafnvel í hverju smáatriði að gera löggjafarvaldið að samvisku sinni?
Hvers vegna hafa þá allir menn samvisku? Ég held að við ættum að vera
menn fyrst og síðan þegnar …“
Ómur þessara hugmynda Thoreau um mennsku ofar þegnskap, rétt
– og skyldu – manna til að hlýða eigin samvisku og mótmæla þegar þeir
telja að meirihlutinn knýi í gegn rangar ákvarðanir, barst um síðir til
Íslands, fyrst í andófi hugrakkra einstaklinga gegn stóriðjustefnu stjórn-
valda og síðar í stigvaxandi andófi gegn sitjandi ríkisstjórn sem féll loks
í kjölfar kröfugra mótmæla undir lok janúarmánaðar 2009 en andrúms-
loft þeirra daga hefur Oddi Benediktssyni tekist að fanga í ljósmyndinni
sem prýðir forsíðu heftisins.
Þessir viðburðir – hrun efnahagslífsins, byltingarandi, endurmat
gilda – óma hér og þar í þessu hefti: í hugvekju Páls Skúlasonar um það
hvers konar samfélag við viljum, vangaveltum Gunnars Karlssonar um
gömul – og glæný – álitamál varðandi fullveldi og stöðu Íslands, í ljóð-
um Eiríks Arnar og Jóns Karls Helgasonar og sögu Steinars Braga – svo
eitthvað sé nefnt. Annað er klassískt Tímarits-efni: ljóð og bókmennta-
fræði, leikhúspistill, rækilegir ritdómar og ádrepur.
Guðmundur Andri Thorsson
TMM_2_2009.indd 2 5/26/09 2:01:30 PM