Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Page 35

B o r g a r a l e g ó h l ý ð n i
TMM 2009 · 2 35
þróuð hjarðhvöt hans er og augljósum skorti hans á greind eða glað-
beittu sjálfstrausti.18 Fyrsta umhugsunarefni hans þegar hann kemur í
þennan heim er að sjá til þess að fátækraheimilin séu í góðu standi og
áður en hann er kominn af stuttbuxnaaldrinum er hann farinn að safna
í sjóð handa verðandi ekkjum og munaðarleysingjum, maður sem í
stuttu máli sagt hættir ekki á neitt annað en að lifa með aðstoð Trygg-
ingafélagsins sem lofað hefur að veita honum sómasamlega útför.
[13] Það er ekki augljós skylda sérhver manns að helga sig því að má
burtu alla rangsleitni, jafnvel hina geigvænlegustu, hann getur með
réttu haft önnur viðfangsefni, en það er skylda hans að minnsta kosti að
þvo hendur sínar af ragnsleitninni. Ef hann skeytir henni í engu, er
hann í raun réttri að veita henni stuðning sinn. Ef ég helga mig öðrum
málefnum og hugðarefnum, þá verð ég að minnsta kosti fyrst að sjá til
þess að ég sinni þeim ekki sitjandi á öxlum annars manns. Ég verð fyrst
að sleppa honum lausum svo hann geti líka sinnt sínum hugðarefnum.
Hvílíkt ósamræmi sem liðið er. Ég hef heyrt suma nágranna mína segja:
„Mér þætti gaman að sjá þá kalla mig í herinn til að bæla niður þræla-
uppreisn eða marsera til Mexíkó – ég ætti nú ekki annað eftir“, og samt
hafa þessir sömu menn hver og einn, beinlínis með hollustu sinni eða að
minnsta kosti óbeint með peningum séð fyrir staðgengli sínum. Her-
maðurinn sem neitar að berjast í óréttmætu stríði er hylltur af þeim sem
neita ekki að kosta þá óréttmætu ríkisstjórn sem heyr stríðið, þá hina
sömu og hylla hann virðir hann að vettugi og gerir að engu gjörðir
þeirra og valdboð; rétt eins og ríkisvaldið væri svo iðrandi að það leigði
einhvern til að hirta sig meðan það syndgaði en iðraðist ekki nóg til að
hætta að syndga eitt augnablik. Þannig erum við öll, í nafni reglu og
borgaralegrar stjórnar, að lokum látin gjalda eigin nánasarháttar. Eftir
fyrsta blygðunarroða syndarinnar kemur tómlætið, og í stað þess að
vera ósiðlegt hættir það að hafa nokkuð með siðferði að gera og verður
ekki með öllu ónauðsynlegt fyrir það líf sem við lifum.
II
[1] Víðtækasta og útbreiddasta yfirsjónin krefst óvilhallastrar dyggðar
sér til framdráttar. Þær mildilegu ávítur sem dyggðin ættjarðarást má
oft þola koma yfirleitt frá göfugmennunum. Þeir sem votta þessari
dyggð hollustu sína og stuðning, þótt þeir andmæli skipan og aðgerðum
ríkisstjórnarinnar, eru án efa dyggustu stjórnarsinnarnir og standa því
oft manna fastast gegn umbótum. Sumir senda bænaskjöl til stjórnar
ríkisins um að leysa upp alríkisstjórnina19 og virða fyrirmæli forsetans
TMM_2_2009.indd 35 5/26/09 10:53:23 AM