Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Side 47

B o r g a r a l e g ó h l ý ð n i
TMM 2009 · 2 47
ur á núverandi stjórnarfyrirkomulagi, en fyrir hugsandi menn og þá
sem setja algild lög kemur hann hvergi nálægt viðfangsefninu. Í þessum
efnum mundu yfirvegaðar og viturlegar hugleiðingar ýmissa þeirra sem
ég þekki til fljótt leiða í ljós hve takmörkuð víðsýni hans og næmi eru.
En borin saman við lítilmótlegar yfirlýsingar flestra umbótasinna og
málgleði stjórnmálamanna yfirleitt, eru orð hans næstum þau einu
skynsamlegu og gagnlegu, og við getum þakkað guði fyrir hann. Sam-
anborið við aðra er hann alltaf kraftmikill, frumlegur, en þó fyrst og
fremst raunsær. Þó felast kostir hans ekki í visku heldur forsjálni. Sann-
leikur lögfræðingsins er ekki sannleikur heldur samræmi eða tækifæris-
stefna sem er samkvæm sjálfri sér. Sannleikurinn er alltaf sjálfum sér
samkvæmur og felst ekki helst í því að sýna fram á réttlæti sem þrifist
getur samhliða illverkum. Hann á sannarlega skilið að vera kallaður,
eins og gert hefur verið, verndari stjórnarskrárinnar. Eiginlega lyftir
hann aldrei hendi nema til varnar. Hann er ekki leiðtogi heldur spor-
göngumaður. Leiðtogar hans eru mennirnir frá ’87.36 „Ég hef aldrei verið
með nein tilþrif,“ sagir hann, „og ætla mér aldrei að vera með nein til-
þrif, ég hef aldrei lagt blessun mína yfir nein tilþrif og ætla mér aldrei að
leggja blessun mína yfir nein tilþrif til að koma róti á það fyrirkomulag
sem sett var í upphafi og ríkin gerðu að sínum þegar þau mynduðu
Bandaríkin.“ Og enn er hann með hugann við þær heimildir sem
stjórnar skráin veitir til þrælahalds og segir: „Þar sem það var í upphaf-
lega samkomulaginu – skulum við láta það standa.“ Þrátt fyrir einstaka
skarpskyggni sína og hæfileika getur hann ekki aðskilið staðreynd frá
stjórnmálalegu samhengi og litið á hana eins og hún kemur fyrir sem
vitsmunlegt viðfangsefni – til dæmis hvað manni beri að gera hér og nú
varðandi þrælahaldið í Bandríkjunum, en í stað þess reynir hann eða sér
sig neyddan til að koma með slíkt óyndisúrræði sem eftirfarandi, þótt
hann segist þar tala afdráttarlaust og sem einstaklingur – en hvaða nýja
og furðulega lagabálk um félagslegar skyldur mætti ekki af þessu draga?
„Á hvern hátt,“ segir hann, „stjórnir þeirra ríkja þar sem þrælahald er
fyrir hendi eiga að stjórna því er undir þeim sjálfum komið, þær bera
ábyrgð á því gagnvart umbjóðendum sínum, almennu velsæmi, mann-
kyninu og réttlætinu, og gagnvart guði. Önnur tengsl sem stafa af
manngæsku eða einhverri annarri ástæðu, hafa ekkert með þetta að
gera. Ég hef aldrei hvatt þau til neins og mun aldrei gera.“
[17] Þeir sem þekkja ekki hreinni uppsprettur sannleikans, þeir sem
ekki hafa fetað sig lengra upp ár hans, standa, og það af skynsamlegum
ástæðum, með Biblíunni og stjórnarskránni og bergja þar af honum
með andakt og auðmýkt, en þeir sem sjá hvar hann seytlar í stöðuvatn
TMM_2_2009.indd 47 5/26/09 10:53:24 AM