Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Page 128

D ó m a r u m b æ k u r
128 TMM 2009 · 2
sjónarmiði verða þær stundum viðsjárverðar vegna huglægni og skorts á fag-
legum vinnubrögðum. Minnið er brigðult.
Þessi bók er annars konar. Með erlendum þjóðum er það ekki óalgengt að
fræðimenn taki sér fyrir hendur að reisa þeim leikhúsmönnum sem upp úr
standa í hverri kynslóð minnisvarða í formi svokallaðra monografía, sem er
svolítið annað form en blaðamennskuævisögur, og þekkjast auðvitað vel bæði
í sagnfræði og bókmenntasögu. Þau skrif eru þá framlag til þeirrar menningar-
sögulegu könnunar sem stöðugt er í gangi. Á seinni árum hafa augu manna
einmitt beinst að því að skoða menningarsöguna í samhengi, en einskorða sig
ekki við að rekja framvindu einstakra listgreina, þó að þess þurfi einnig með.
Þetta tengist væntanlega þeirri kröfu sem einnig hefur látið á sér kræla: að
menning og listir séu óaðskiljanlegur hluti allra annarra þátta í samfélagsþró-
uninni, pólitískra, efnahagslegra og félagslegra, og iðulega aflvaki nýrra hug-
mynda sem móta þá framþróun. Ekki skraut sem menn hafa bara efni á þegar
eitthvað er aukreitis í buddunni. Hér mætti til dæmis byrja að taka til með því
að breyta um nafn á „listskreytingasjóði“.
Á því er skýring hversu lítið af marktækum faglegum skrifum hefur verið
um leiklist okkar, og kann það að vekja nokkra furðu, svo vinsæl sem leiklist
hefur verið á Íslandi allar götur frá 1860, svo vinsæl að fæstar þjóðir munu geta
sýnt viðlíka aðsóknartölur. Það er líka skýring á því hvers vegna bókmennta-
menn yfirleitt sniðganga leikritun í bókmenntaumræðunni, líkt og þaðan sé
engra umræðuverðra hugmynda að vænta, allt snýst um skáldsögur og ljóð (og
barnabækur lafa stundum með). Skýringin er sú að leiklistarfræði eru enn ekki
orðin gjaldgeng á Íslandi.
Skýringin er sú, meðan fjöldi nýrra kennslufaga hefur haldið innreið sína í
íslenska háskóla, að enn er enginn kennslustóll í leikhúsfræðum við nokkurn
íslenskan háskóla. Þó að leiklistarsaga eða leikritunarsaga hafi verið kennd
öðru hverju í Háskóla Íslands, hefur hún þó verið hornreka, svo að það sé sagt
fullum fetum. Á sama tíma eru leikhúsfræði kenndi við eftirtalda háskóla
á Norðurlöndum: Kaupmannahöfn, Árósum, Ósló, Björgvin, Þrándheimi,
Lundi, Stokkhólmi, Gautaborg, Uppsölum, Umeå, Helsinki, Tampere, Åbo
(Turku) og sjálfsagt fleiri. Með öðrum orðum er þar litið þannig á að menn-
ingarsagan verði ekki rakin gloppulaust án þess að leiklistarsagan sé þar full-
gild fræðigrein. Og það gerist í ljósi þess að með aðferðum leiklistarfræðanna
er hægt að nálgast einn þátt menningarsögunnar – og þar með sögu hverrar
þjóðar – sem ekki næst tangarhald á með öðrum leiðum og fyllir því í mynd-
ina.
Í þriðja lagi er fengur að þessari bók af því að hún er skrifuð á látlausan og
aðgengilegan hátt öllum almenningi, þó að faglegar rannsóknir búi að baki.
Efninu er þjónað að flærðarlausu. Sú mynd sem dregin er upp af Lárusi er
auðvitað huglæg að vissu marki, en höfundur fellur hvergi í þá gryfju að hefja
söguhetju sína á stall á kostnað annarra. Frásögnin byggist vissulega talsvert á
bréfum Lárusar sjálfs og svo frásögnum þeirra sem honum voru nátengdir, og
fer þá ekki hjá því að stundum sé skorið nærri hjarta. Leikarar og leikstjórar
TMM_2_2009.indd 128 5/26/09 10:53:30 AM