Tímarit Máls og menningar - 01.06.2009, Qupperneq 131

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2009 · 2 131
isminn var ekki að flækjast fyrir neinum. En Þorvaldur dregur heldur enga
fjöður yfir að ein þessara sýninga, á harmleiknum Júlíusi Sesar, þótti mistak-
ast, og að Lárus virðist hafa gert sér fulla grein fyrir því. Í sviðsetningum Lár-
usar kom fram sjálfstæður skilningur, en gaman hefði verið að fara meira í
saumana á túlkun hans á t.d. Pétri Gaut og Hamlet, þó að oftlega sé lítið hald í
lýsingum leikrýna. Og bera saman við erlendar túlkanir, t.d. Alfreds Maurstad
á Pétri, en sýning Gerdar Grieg virðist hafa dregið dám af sýningu norska
Þjóðleikhússins í leikstjórn Halfdans Christensen 1936 þar sem Maurstad lék
Pétur sem óstýrilátan bóndastrák sem fjandinn hljóp í og sendi á flótta frá
veruleikanum, eins og norski gagnrýnandinnn Anton Rønneberg komst að
orði.
Lárus stýrði þeim fjórum íslenskum verkum sem mest tíðindi voru að á
fimmta áratugnum, Gullna hliðinu og Vopnum guðanna eftir Davíð Stefáns-
son, Uppstigningu Nordals og Skálholti Kambans. Gullna hliðið öðlaðist meiri
vinsældir við frumflutning sinn en dæmi voru fyrir; en þannig átti Lárus líka
sinn þátt í að sú sýning, sem farið var með í boð til Helsinki 1948, varð eins
konar yfirlýsing um að Íslendingar stæðu öðrum Norðurlandaþjóðum jafn-
fætis á leiksviðinu.
Þannig mætti lengur telja. Þorvaldur dregur fram margvíslegan fróðleik,
sem ekki hefur verið á vitorði margra sem áhuga hafa þó haft fyrir íslenskri
leiksögu, eins og því hvernig stóð á því að Gerd Grieg kom hér til starfa með
íslenskum leikurum á stríðsárunum. Þar kom til kunningsskapur Lárusar við
Nordahl Grieg. Annað verður nokkuð út undan, eins og til dæmis hvernig
Agnar Bogason nánast lagði Lárus í einelti í Mánudagsblaðinu. Kannski hefði
mátt lýsa starfi Lárusar á öndverðum árum Þjóðleikhússins ítarlegar. Bókin er
það læsileg að hún hefði vel mátt verða nokkrum blaðsíðum stærri.
Þorvaldur lýsir nærfærnislega en án undandráttar þeim árum þegar fer að
halla undan fæti fyrir Lárusi og líkamlegir kraftar hafa ekki í við andlegan
metnað. Kannski hefði mátt gera hlut Lárusar í útvarpsleikhúsinu rækilegri
skil, sá hlutur var gríðarlega mikilsverður, og þar má í mörgum tilvikum neyta
vitnanna við. Einstaka aðfinnslur nenni ég ekki að hirða um; nefni aðeins sem
dæmi um ónákvæmni á bls. 218, þegar lýst er uppsetningu Lárusar á Gullna
hliðinu í Ósló 1946. Þar segir: „Sýningarinnar var beðið með nokkurri eftir-
væntingu enda höfðu islensk leikrit ekki ratað á sviðið í Ósló, ef undan eru
skilin helstu verk Jóhanns Sigurjónssonar sem sýnd voru í Norska leikhúsinu á
fjórða áratug aldarinnar. Í Noregi var lítil þekking á íslensku leiklistarlífi, en
nú gekk leikstjórinn ötullega fram í að kynna það með viðtölum í blöðum.“ Satt
er það að lítil þekking var á íslensku leiklistarlífi í Noregi og er enn; gildir það
raunar um öll Norðurlöndin að fylgst hefur verið tilviljunarkennt með því sem
gerist í íslensku leikhúsi. En hins vegar hefði það gefið fyllri mynd og réttari, ef
tíundað hefði verið að áður en Norska leikhúsið lék Fjalla-Eyvind og Galdra-
Loft á fjórða áratugnum hafði þar átt sér stað frumfutningur Konungsglímu
Kambans (í árslok 1916, ári á undan íslensku sýningunni). Þá hafði Þjóðleik-
húsið norska áður flutt Fjalla-Eyvind 1913 og svo Vér morðingjar eftir Kamban
TMM_2_2009.indd 131 5/26/09 10:53:30 AM