Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Page 31

„ O g s y n g u r e n g i n n f u g l“
TMM 2011 · 3 31
landseyjum 1984, í Kanada 1985 og Sviss 1986,37 svo nokkur dæmi séu
tekin. Líklega er bandaríska banninu ætlað að vera fordæmisgefandi
í málflutningi Hannesar Hólmsteins og skoðanasystkina hans því
þannig má betur koma höggi á Rachel Carson og auka ábyrgð vestrænna
umhverfisverndarhreyfinga.
2) Alþjóðlegt bann við notkun DDT hefur aldrei verið í gildi þó að
svo megi ætla af málflutningi Hannesar Hólmsteins og annarra fulltrúa
pólitískra þrýstihópa. Meira að segja Stokkhólms-sáttmálinn frá 2001
undanskilur DDT, en sáttmálinn snýst um bann við notkun ákveðinna
lífrænna eiturefna sem þykja sérstaklega hættuleg umhverfinu og heilsu
manna. Þó er sáttmálinn gjarnan dreginn fram af frjálshyggjumönnum
sem vitnisburður um alþjóðlegt bann og það þrátt fyrir að þar sé skýrt
tekið fram að nota megi DDT í baráttunni við mýraköldu.38 Af orðum
Hannesar Hólmsteins má jafnframt draga þá ályktun að yfirlýsing
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar frá 2006 sé til vitnis um árangur
frjálshyggjumanna í baráttunni fyrir lögleiðingu DDT, en því fer víðs
fjarri. Yfirlýsingin sem Hannes vitnar til ítrekar einfaldlega afstöðu
stofnunarinnar til margra ára. Í tilkynningu frá WHO tveimur árum
fyrr sem ber nafnið „10 hlutir sem þú þarft að vita um DDT-notkun
samkvæmt Stokkhólms-sáttmálanum“, kemur t.d. fram að DDT-notkun
sé heimil sem sóttvarnartæki, en hana verði að takmarka við úðun
innan dyra.39
3) Ýmsar sérkennilegar eyður eru í málflutningi Hannesar sem gera
lítið annað en að afvegaleiða þá lesendur sem vita ekki betur. Hvers
vegna kýs Hannes að ræða baráttu yfirvalda á Sri Lanka við mýraköldu
í tengslum við bann Bandaríkjamanna? Það er rétt hjá Hannesi að fram
til 1963 skilaði DDT undraverðum árangri á Sri Lanka. En sú ákvörðun
að hætta að nota DDT sem sóttvarnaraðferð um nokkurra ára skeið
frá 1964 kemur banni bandarísku umhverfisstofnunarinnar ekkert við,
enda tók það bann ekki gildi fyrr en átta árum síðar. Yfirvöld á Sri Lanka
héldu um tíma að þau hefðu unnið bug á mýraköldu og eftir að tilfellum
tók að fjölga á nýjan leik, juku þau aftur stórlega notkun eiturefnisins.
Um miðjan áttunda áratuginn urðu þau þó að lokum að játa sig sigruð,
moskítóflugurnar voru orðnar ónæmar fyrir eitrinu og DDT-úðun því
vita gagnslaus. Á Sri Lanka og víða annars staðar var notkun efnisins
hætt vegna þess að það skilaði ekki lengur tilætluðum árangri og kemur
banni EPA ekkert við. Á Sri Lanka sönnuðust þau orð Carsons, sem
áður var vitnað til, að í sumum „tilfellum getur verið skynsamlegra að
sætta sig við minniháttartjón fremur en að losna við það um tíma, ef það
kostar það, þegar til lengdar lætur, að sjálf vopnin gegn því glatast“.40