Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 64

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
64 TMM 2011 · 3
afskekkta og dreifða sögusviðs. Hann nýtir sér sögusviðið vel, meðal
annars með því að gefa tilfinningu fyrir fjarlægðum (Erlendur er alltaf
blússandi á jeppa milli bæja, þorpa og kirkjugarða og yfirhöfuð út um
allar þorpagrundir), auk lýsinga á umhverfi, fólki, samfélagi fyrri tíma
og tíma sögunnar, og svo er gefin fyllri mynd af bernsku Erlendar sjálfs,
foreldrum hans og týnda bróðurnum.
„Þú varst ljóta sendingin“
segir fyrrverandi eiginkona Erlendar við hann þegar þau hittast að
áeggjan Evu Lindar.31 Hún er enn bitur eftir að hafa tapað frá sér því
sem hún áleit vera hið fullkomna borgaralega líf með eiginmanni og
börnum. Í bókmenntaumræðu hérlendis hefur þessi hugsun stundum
skotið upp kollinum, að glæpasagnabylgjan sem Arnaldur er að mestu
leyti ábyrgur fyrir sé ljót sending inn í hið hvíta og tæra fagur-
bókmenntalandslag Íslands. Slíkt sýnir ekki aðeins vanþekkingu og
fordóma á glæpasagnaforminu almennt heldur einnig lítilsvirðingu
gagnvart því mikilvæga hlutverki sem glæpasögur þjóna, meðal annars
sem samfélagsádeila. Vinsældir glæpasagna, sem oft eru taldar þeim til
vansa, má svo skoða í enn víðara samhengi. Arnaldur er í augnablikinu
ekki aðeins vinsælasti rithöfundur landsins, heldur líklegast orðinn
þekktasti íslenski höfundur okkar erlendis. Ljóst má vera að vinsældir
skáldsagna hans erlendis hafa leikið veigamikið hlutverk í því að kynna
íslenskar bókmenntir utan landsteinanna. Því er óhætt að segja að öfugt
við það að vera ljót sending eru bækur Arnaldar kærkomin viðbót í flóru
íslenskra bókmennta, bæði heima og að heiman. Og hvort sem Erlendur
er allur í lok Furðustranda eða ekki þá er þætti Arnaldar Indriðasonar í
íslenskri bókmenntasögu langtífrá lokið.
Tilvísanir
1 Svona sem hliðarspor má nefna að samhliða vaxandi vinsældum norrænu krimmanna hafa
vinsældir svokallaðra kósí-krimma aukist mjög. Þetta er dálítið eftirtektarvert því varla er
hægt að hugsa sér ólíkari fyrirbæri. Í norrænu sögunum er, eins og áður segir, allt dimmt og
þungt og erfitt og kalt og bara yfirhöfuð eymdarlegt og ömurlegt, en í kósí-krimmunum er allt,
eins og yfirskriftin gefur til kynna, kósí og huggulegt og krúttlegt (kettir eru vinsælir) og oftar
en ekki er þar fjallað um efri stéttir samfélagsins, allavega vel stætt fólk sem getur dundað sér
við að þefa uppi leyndardómsfull atvik sem gætu verið glæpir.
2 Arnaldur Indriðason, Kleifarvatn, Reykjavík, Vaka-Helgafell 2004, bls. 188.
3 Vísuna má meðal annars finna í Vísunni: Úrvalsstökur eftir 120 höfunda, Kári Tryggvason
valdi, Reykjavík, Almenna bókafélagið 1978.
4 Arnaldur Indriðason, Synir duftsins, Reykjavík, Vaka-Helgafell 2003 (1997), bls. 11.
5 Sama, bls. 75.