Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Blaðsíða 115

S i ð l e y s i á h e i m s m æ l i k va r ð a
TMM 2011 · 3 115
er gengið of nærri. Af þessum sökum held ég að fáir hafi samúð með
þeim sem róa til fiskjar og henda svo afla aftur í sjóinn.
Óhófleg neysla á vörum sem skilja eftir sig kolefnisspor á heiminum
– bruðl með kolefnisþol heimsins – er sambærileg við það að veiða fisk
og henda honum aftur í sjóinn. Sérhver hlutur sem til okkar berst hefur
í sér fólgið örlítið brot af lofthjúpi jarðar. Þegar við tökum slíkan hlut
og hendum honum í ruslið, þá fer þetta litla brot af lofthjúpnum með
hlutnum í ruslið. Ef hluturinn hefur verið gagnlegur og notaður vel, þá
er ekkert rangt við að hann og með honum örlítil sneið af lofthjúpnum
endi sína daga í ruslinu. Ekki frekar en að fiskur sem er veiddur og
étinn umbreytist í meltingarveginum og endar að lokum aftur í sjónum.
En þegar við hendum í ruslið fullkomlega góðum hlutum – þegar við
tökum meira en við þurfum á að halda og skeytum ekki um það sem út
af stendur – þá erum við í raun í sömu stöðu og sjómaðurinn sem hendir
afla fyrir borð. Við höfum tekið til okkar brot af sameiginlegum gæðum
sem eru af skornum skammti og gert ekkert með þetta brot. Við kærum
okkur kollótt um það þótt aðrir þurfi á þessu broti að halda – eða þurfi
á því að halda að þetta brot af lofthjúpinum hefði fengið að vera áfram
á sínum stað.
Í bruðli felst siðleysi óháð því hvaða tilfallandi afleiðingar bruðlið
kann að hafa. Það er siðleysi sem byggist á því að maður vanvirðir gildi
hlutanna. Þegar bruðlað er með takmörkuð en mikilvæg gæði, felst
einnig í því bruðli vanvirða við annað fólk. En hvað með þann sem hefur
efni á að bruðla? Getur nokkur kvartað yfir því þótt ég bruðli með ein-
hver gæði, kaupi til dæmis mat sem skemmist svo í ísskápnum hjá mér
og fer óétinn í ruslið, ef ég hef efni á því? Er það ekki mitt mál hvernig ég
haga mínum innkaupum svo framarlega sem ég stend í skilum? Kannski
á enginn með að kvarta, enda er enginn sem hefur það hlutverk að taka
við kvörtunum yfir því að bruðlað sé með lofthjúpinn. Bruðlið er samt
dæmi um siðleysi – það er löstur en ekki dygð – og það er jafn siðlaust
hvort sem maður hefur efni á því eða ekki. Sá sem bruðlar og hefur efni
á því hegðar sér kannski ekki eins heimskulega og hinn sem hefur ekki
efni á sínu bruðli. Siðleysið er samt alveg það sama. Og þegar bruðlað
er með þau sameiginlegu gæði jarðarbúa sem er geta lofthjúpsins til
að taka við úrgangi – einkum gróðurhúsalofttegundum – þá er slíkt
siðleysi ekki bara dapurlegur vitnisburður um lesti einhverrar mann-
eskju heldur er það siðleysi á heimsmælikvarða.