Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Side 116

Ó l a f u r Pá l l J ó n s s o n
116 TMM 2011 · 3
III
Nú vil ég víkja að seinna atriðinu sem ég nefndi hér í upphafi: nefni lega
hvort það geti talist vörn eða afsökun fyrir okkur að athafnir sam bæri-
legar okkar hversdagslegu athöfnum eru viðteknar, ekki bara á Íslandi
heldur víða á Vesturlöndum. Velviljuðum Vesturlandabúum er nokkur
vorkunn því það er erfitt að taka þátt í lífi samfélagsins án þess að leggja
um leið lóð á vogarskálar hlýnandi loftslags. Hvað getur venjulegt fólk
þá gert? Það getur vissulega flokkað ruslið, reynt að hjóla eða taka strætó
í vinnuna, og keyrt lítinn bíl frekar en stóran. Þetta er í áttina. En er
þetta nóg? Er þetta kannski bara persónuleg friðþæging? Hvað stoðar
það að hjóla í vinnuna þegar í bígerð er að reisa nýtt álver? Eða þegar
allir flutningar innanlands fara fram á vegum landsins í stað þess að
nota hafið?
Ef við hugsum um þennan vanda sem siðferðilega áskorun fyrir
þjóð sem vill minnka útstreymi gróðurhúsalofttegunda, þá held ég að
vistvænir lifnaðarhættir skipti vissulega máli. Þeir skipta máli vegna
þess að þeir eru háttur borgaranna á að taka beinan þátt í verkefninu.
En til þess að slík almenn þátttaka verði ekki beinlínis hjákátleg, þá
verða stjórnvöld líka að marka sér stefnu – og fylgja henni eftir – þar
sem leitast er við að ná sambærilegum markmiðum á vettvangi þjóð-
lífsins. Til skamms tíma má segja að íslensk stjórnvöld hafi hæðst að
öllum þeim sem vildu taka upp vistvæna lifnaðarhætti. Hér er háðið í
hnotskurn:
Heildarútstreymi gróðurhúsalofttegunda á Íslandi jókst um rúm 24%
frá 1990 til 2006, eða úr 3,4 milljónum tonna árið 1990 í 4,3 milljónir
tonna árið 2006. Árið 2005 var heildarútstreymið 3,7 milljónir tonna
og nam aukningin milli áranna 2005 og 2006 því rúmum 14%. Stærsta
hluta aukningarinnar má skýra með auknu útstreymi frá áliðnaði, sem
jókst um 0,4 milljónir tonna milli 2005 og 2006, eða um 89%. … Losun
frá samgöngum jókst um 146.000 tonn milli áranna 2005 og 2006, eða
um 17%, að langmestu leyti vegna vegasamgangna.5
Almennum borgurum er vissulega vorkunn að taka alvarlega þau
siðferðilegu afglöp sem felast í því að spilla lofthjúpi jarðar og stefna
fólki með því í voða þegar sjálft ríkisvaldið gerir fólki nánast ómögulegt
að setja sér raunhæf markmið um að draga úr losun. Með því að spilla
möguleikum fólks á að setja sér siðferðileg markmið, þá gekk ríkisvaldið
siðleysinu á hönd og gerði það að pólitískri stefnu sinni. Sem betur fer
hefur ögn rofað til hjá ríkisvaldinu í þessum efnum síðustu misserin en