Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Síða 125

Í s l a n d s v i n a m i n n s t
TMM 2011 · 3 125
málefni, m.a. í norræn blöð (Perest-
rojkaen i Sovjet og norskundervisnin-
gen. Bergens Tidende 1990; Sovjetunio-
nen før og etter revolusjonen. Mor-
genbladet 29. og 30. nóvember 1991;
Hvorhen Rusland? Jyllandsposten 31.8.
1992; Hugarfarið helzt óbreytt. Morg-
unblaðið, 15.10., s. 24–25, 1992; Quo
vadis, Russland? Det Norske Vidensk-
aps-Akademi. Årbok 1995; Verndun
deyjandi tungumála í Rússlandi. Les-
bók Morgun blaðs ins 24.4. 1996)
Persónuleg kynni okkar Valerijs hófust
er ég kom til framhaldsnáms til Lenin-
grad borgar árið 1967. Ég sótti fyrirlestra
hans um orðabókafræði og orðabókar-
gerð. Það var ævintýri líkast og átti síðar
eftir að koma í góðar þarfir. Félagi minn
í þeirra ástundun var m.a. Eistlending-
urinn Arvo Alas, sem síðar varð fyrsti
sendiherra lands síns á Íslandi eftir að
það hlaut sjálfstæði að nýju.
Af samræðum við Valerij varð maður
alltaf einhvers vísari – og léttari í lund.
Hann kunni firn af gamansögum sem
hann miðlaði af spaklegri ráðdeild.
Hann las yfir allt handrit mitt að rúss-
nesk-íslenskri orðabók og sendi mér í
slöttum ásamt ábendingum og tillögum.
Þessu fylgdu svo gamanmál okkur
báðum til afþreyingar og afslöppunar.
Nánust urðu þó samskipti okkar þegar
við unnum ásamt mörgum öðrum að
gerð stórrar norsk-rússneskrar orðabók-
ar á árunum 1992–2003.
Valerij Berkov hlaut að vonum margvís-
lega viðurkenningu fyrir afrek sín. Árið
1988 voru honum veitt fyrstu verðlaun
Menntamálaráðs Sovétríkjanna fyrir
Rússnesk-norska orðabók og 1994 fyrstu
verðlaun Pétursborgarháskóla fyrir
besta fræðirit; 1997 fékk hann norska
„Akademiker prisen“; 1999 þáði hann úr
hendi Noregskonungs „Fortjenstorden
av I klasse“ og 2002 festi forseti Íslands á
hann Riddarakross Fálkaorðunnar, og
er þá fátt eitt talið.
Í samúðarkveðju forseta til Svetlönu
Berkovu, eftirlifandi konu Berkos, segir
m.a.:
„Ég hugsa med virðingu og væntum-
þykju til Valerijs sem ég hitti í Rúss-
landsheimsókn minni í apríl árið 2002.
Framlag hans til málvísinda sem birtist í
gríðarmiklu starfi hans við orðabókarit-
un skiptir okkur Íslendinga miklu má1i.
[…] Þegar ég sæmdi Valerij hinni
íslensku fálkaorðu var það vottur þess
að íslenska þjóðin mat mikils framlag
hans til íslenskrar tungu og menningar-
tengsla okkar við aðrar þjóðir.“
Árið 1998 var Valerij gerður að með-
limi Norsku Vísindaakademíunnar og
Frísnesku Akademíunnar 1995. Frá 1994
til eftirlaunaaldurs var hann tengdur
prófessor („professor II“) við Óslóar-
háskóla þar sem hann las fyrir orðfræði
og orðabókafræði; allar götur frá 1996
var hann á fræðimannslaunum
(„statsstipendiat“) norska ríkisins.
Valerij var einstakur vinnuþjarkur,
frumgerð þeirrar manntegundar sem
stundum er í gríni kölluð „vinnubytta“.
Hann var síðúðrandi til síðustu stundar.
Kjörorð hans var „Nulla dies sine pag-
ina“, þ.e. engan dag án a.m.k. einnar
blaðsíðu7. Þær gátu reyndar orðið marg-
ar.
Það verkefni sem hann stefndi að
undir lokin, var stór bók (á rússnesku)
um íslenska tungu. Það er mikil eftirsjá
að því að honum entist ekki aldur til að
rita þá bók, því að ugglaust hefur hún
þegar verið fullsamin að kalla í höfði
hans.
Níunda október 2010 var kona hans að
hlynna að honum þar sem hann lá á
sjúkrahúsi í Ósló.
Þá dó hann í höndum hennar.