Tímarit Máls og menningar - 01.09.2011, Blaðsíða 138

D ó m a r u m b æ k u r
138 TMM 2011 · 3
Ragnarssonar við Gunnar frá árinu
1981, leggur landsfaðirinn mikla áherslu
á að breyta þeirri mynd. Þannig hefst
bókin á langri umfjöllun um ræðu
Gunnars á norrænu stúdentamóti árið
1935, þar sem kallað var eftir fullum
sambandsslitum Íslands og Danmerkur.
Að mati Gunnars markaði ræðan þátta-
skil í baráttunni fyrir stofnun íslensks
lýðveldis. Ekki hafa þó allir tekið undir
þá kenningu.
Bikaraskápur fótboltastráksins Gunnars
er glæsilegur: yngstur allra sem kjörnir
hafa verið á Alþingi, borgarstjóri, þing-
maður, ráðherra, lagaprófessor og sendi-
herra. Gunnar hugsar þó sífellt um að
bæta ferilskránna enn frekar. Þannig er
kostulegt að lesa frásögnina af því þegar
hann felur undirmanni í forsætisráðu-
neytinu að taka saman lista yfir forsæt-
isráðherra sem skammlífastir hafa orðið
í embætti og merkir við eftir því sem
stjórnin þraukar lengur og hann þokast
sjálfur niður listann.
Hégómleiki dr. Gunnars er löngu
kunnur. Saga þess efnis hefur lengi verið
höfð í flimtingum í fjölskyldu greinar-
höfundar. Afi heitinn, Haraldur Stein-
þórsson, var frá táningsaldri virkur
félagi í Sósíalistaflokknum og gegndi
meðal annars formennsku í Æskulýðs-
fylkingunni. Eftir bæjarstjórnarkosn-
ingarnar 1946 var hann skipaður
fulltrúi sósíalista í stjórn Íþróttavallar
Reykjavíkur, Melavallarins – sem Gunn-
ar stýrði um árabil. Afi, sem þá var að
spreyta sig við lögfræðina í Háskólanum
(þótt stjórnmálavafstrið ætti eftir að
taka allan tímann frá lexíunum) varð
afar spenntur, enda kominn í sitt fyrsta
pólitíska embætti fyrir hönd flokksins.
Gunnari var hins vegar ekki skemmt.
Prófessorinn í lagadeildinni gat ekki
hugsað sér að sitja á jafnréttisgrundvelli
í nefnd með nemanda sínum – og það
kommúnista – jafnvel þótt aðeins væri
um að ræða stjórn íþróttavallar. Við-
brögð hans voru einföld: stjórnin var
ekki kölluð saman. Það var ekki fyrr en
rúmlega ári seinna, eftir að flokkurinn
var búinn að senda afa til Ísafjarðar til
að gerast oddviti sósíalista fyrir vestan
að hægt var að funda um viðhald á
sturtuklefum og lagfæringar á miðasöl-
unni. (Þessa sögu vantar tilfinnanlega í
650 síðna doðrantinn, en ég treysti á að
úr því verði bætt í kiljuútgáfunni.)
Horft í eigin barm
Það merkilega er, hversu meðvitaður
Gunnar Thoroddsen er um eigin
hégómleika og getur jafnvel gantast með
hann sjálfur. Við sagnritunina hafði
Guðni Th. Jóhannesson úr að moða
fjölda persónulegra heimilda úr fórum
Gunnars, þar á meðal dagbækur og
ókjörin öll af minnisblöðum og smá-
sneplum um allt milli himins og jarðar.
Sá Gunnar sem þar birtist er ekki á
stalli, heldur persónulegur og sjálfs-
gagnrýninn. Þessi hlið gerir það líka að
verkum að aðalpersónan öðlast samúð
lesandans í stað þess að vera gjörsam-
lega óþolandi.
Eins og fram hefur komið, þarf aðal-
sögupersóna í fótboltastrákabók að ryðja
úr vegi hindrunum: meðfæddum eða í
umhverfi sínu. Afburðanemandinn og
landsverkfræðingssonurinn Gunnar er
ekki ýkja trúverðugur í því hlutverki.
Gunnar er kominn af valdafólki og frá
upphafi nánast sjálfkjörinn til forystu-
hlutverks. Það er því merkilegt að sjá
hvernig honum tekst ítrekað að upplifa
sig nánast sem utangarðsmann og að
ímynda sér feril sinn markaðan af and-
stöðu og undirferli öfundarmanna.
Þessi sjálfsmynd kallaði óneitanlega á
valkvætt minni stjórnmálaforingjans.
Þannig álítur Gunnar það svívirðu þegar
Framsóknarmenn beita valdi sínu til að