Tímarit Máls og menningar - 01.09.2012, Síða 133

Á d r e p u r
TMM 2012 · 2 133
fremur á, að bókfærðir fjárstyrkir voru
aðeins hluti þeirrar fjárhagsaðstoðar,
sem íslenskir sósíalistar nutu að austan.
Sumt hefur verið strangleynilegt, til
dæmis þegar leyniþjónusta Kremlverja
átti í hlut. Einnig fengu sósíalistar
stundum prentuð rit, pappír eða prent­
vélar fyrir lítið fé eða ekkert frá komm­
únistaflokkum erlendis. Kremlverjar
kostuðu rekstur Menningartengsla
Íslands og Ráðstjórnarríkjanna, þar sem
einn eða tveir menn voru í fullu starfi,
og hefur það eflaust nýst Sósíalista­
flokknum. Margir íslenskir sósíalistar
stunduðu nám í kommúnistaríkjunum,
sem þeir greiddu ekki sjálfir fyrir, held­
ur almenningur þeirra landa. Enn frem­
ur þáði fjöldi manns boðsferðir til
kommúnistaríkjanna, sem þóttu á þeim
árum veruleg fríðindi. Allt veitti þetta
forystusveit Sósíalistaflokksins drjúgt
úthlutunarvald í fátæku landi.
Árni Björnsson lætur eins og lýsingar
dr. Þórs Whiteheads prófessors um bylt­
ingarþjálfun íslenskra kommúnista í
rússneskum leyniskólum hafi verið
hraktar. Því fer fjarri. Þrír Moskvufar­
anna sögðust beinlínis hafa fengið til­
sögn í vopnaburði, Benjamín Eiríksson,
Helgi Guðlaugsson og Andrés Straum­
land, en systir hins fjórða, Þórodds
Guðmundssonar, hafði hið sama eftir
honum. Að sögn Helga Guðlaugssonar
hlaut Hallgrímur Hallgrímsson einnig
hernaðarþjálfun, og gerðist hann sjálf­
boðaliði í spænska borgarastríðinu. Í
nýrri bók danska fræðimannsins Niels
Eriks Rosenfeldts, Verdensrevolutionens
generalstab. Komintern og det hemme-
lige apparat (Herráð heimsbyltingarinn­
ar. Alþjóðasamband kommúnista og
launráð þess), er staðfest, að vopnaburð­
ur var kenndur í leyniskólunum í
Moskvu. Hið sama kemur fram í öðrum
helstu fræðiritum um starfsemi Komin­
terns og skólahald þess.
Hverjir voru úthrópaðir?
Árni Björnsson kvartar undan því, að
forystumenn kommúnistaflokksins og
Sósíalistaflokksins séu nú „úthrópaðir
sem glæpamenn af ótíndum strákum
fyrir það eitt að álpast til að trúa
ísmeygilegum áróðri. Sérstaklega þar
sem sú trúgirni gerði engum illt nema
þeim sjálfum.“ Í bók minni sýni ég hins
vegar fram á, að nægar heimildir voru
Íslendingum aðgengilegar um kúgunina
og eymdina í kommúnistaríkjunum, allt
frá því að Liba Fridland flutti hér fyrir­
lestra 1923 um ástandið í Rússlandi og
til innrásarinnar í Tékkóslóvakíu 1968,
en þá segir Árni, að vonir flestra
íslenskra sósíalista hafi brostið. Ég lýsi
því, hvernig íslenskir kommúnistar og
sósíalistar reyndu ýmist að kæfa slíkar
raddir eða hrópa niður, til dæmis bók
Aatamis Kuorttis 1938 um vinnubúðir
Stalíns og greinar Arthurs Koestlers
1946 um lífið undir ráðstjórn.
Hverjir voru úthrópaðir? Þeir, sem
sögðu sannleikann um Ráðstjórnarríkin
og fylgiríki þeirra eftir að hafa verið þar,
til dæmis Benjamín Eiríksson og Arnór
Hannibalsson. „Skrifaðu! Við lesum það
ekki,“ hvæsti Jón Rafnsson að Benjamín
á götu í árslok 1939. Gert var lítið úr
þeim, sem leyfðu sér að gagnrýna Ráð­
stjórnarríkin, til dæmis Steini Steinarr
1956 (sem Magnús Kjartansson hæddist
að í leiðara Þjóðviljans) og Jóni Óskari
1964 (sem Þorsteinn frá Hamri orti um
gamankvæði í Þjóðviljann). „Því voruð
þið að kjafta frá?“ spurði Jón Múli
Árnason Stein Steinarr og Agnar Þórð­
arson eftir fræga Bjarmalandsför þeirra.
Rek ég mörg fleiri dæmi í bókinni.
Óttinn við útskúfun hafði sín áhrif.
Sverrir Kristjánsson trúði Ævari Kvaran
og Baldvini Tryggvasyni fyrir því, að
hann hefði misst trúna á Ráðstjórnar­
ríkin, en vildi ekki segja frá því opinber­
lega til að styggja ekki vini sína. Á efri