Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Page 121

„ H a g i ð y ð u r a ð h æ t t i f ö r u m a n n a“
TMM 2015 · 3 121
tímans skilji þá að. Samsvörun Thors er Erasmus frá Rotterdam. Texti Thors
um Erasmus er texti Thors um Thor.
Erasmus er fyrirmynd Thors að þeim manni sem engum tilheyrir og er
þannig frjáls að fljúga um loftin og gera krossmark eða segja til syndanna
allt eftir því hvað samviskan býður honum. Fylling (Pleroma) Thors saman-
stendur af samlíðan Frans frá Assisi og frjálsræði Erasmusar til að setja fram
gagnrýni sem engum er háð.
Erasmus var sjálfur einskonar flögrandi andi líkt og Thor. Hann var
hvergi heimilisfastur langan tíma í senn heldur þvældist víða og ávann sér
hylli fræðaþula og þjóðhöfðingja sem létu hann hafa fé svo hann gæti haldið
fræðistörfum sínum gangandi. „Hann var kallaður Doktor Universalis og
Ljós Heimsins.“72 Um upphaf þessa sífellda þeytings Erasmusar um heiminn
segir Thor: „Þá byrjar erfið ganga hins andlega leysingja um heiminn.“73
Enn og aftur kemur upp þessi mynd af manninum í heimi, allt að því manni
versus heimur, manninum sem kastað er út í veröldina að brjótast mót
veðrunum. Hér dregur Thor upp nákvæmlega sömu mynd af Erasmusi og
sjálfum sér – ekki í fyrsta og ekki í síðasta sinn.
5. Heim í sátt
Maðurinn er ekki einn, hvorki alltaf né stundum. Yfir honum er vakað af
Guði sem kannski er síðasti guðinn en kannski ekki, af Guði sem er ýmist
nær eða fjær en aldrei ekki. Endurlausnin fæst með þekkingunni, Thor nær
að þekkja bæði Guð sinn og sjálfan sig í Frans og Erasmusi og þannig öðlast
hann fyllingu.
Thor hefur með öðrum orðum fundið svör við illsku heimsins. Hann
svarar með málinu, bæði hinu talaða máli en einnig með málleysinu. Hann
svarar með því að opna á gagnvirkan gangveginn á milli Guðs og manns
og þannig kemst hann í bandalag við Guð gegn illsku heimsins. En þetta
bandalag verður að halda eins lengi og þessi heimur er til og endurnýjast
reglulega í sögulegu rými, því að hver stund sem bandalagið heldur er
úrslitastundin, en um leið sú stund sem næsta kynslóð vonar á og treystir
að muni renna upp að nýju. Þannig er viska Thors ekki endanleg, hún er
stundleg, verkfæri hans á meðan hún gagnast, því eins og bent var á hér að
framan verður mannkynssagan að skoðast í samtali en ekki með línulegri
skönnun, Thor nær að eiga slíkt samtal við þá báða, Frans frá Assisi og Eras-
mus frá Rotterdam.
Í viðtali við Þröst Helgason árið 2008 er Thor inntur eftir módernism-
anum, Þröstur spyr: „Það var líka mikið að gerast í íslenskum bókmenntum
á sjöunda áratugnum. Þú skrifaðir bækur sem teljast marka tímamót. Þær
hafa verið kenndar við módernisma. Hvernig sérð þú þessi skrif?“ Og Thor
svarar: „Það var eitthvað innra með mér sem ég vildi koma í orð. Ég vildi