Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Síða 128

128 TMM 2015 · 3
Aðalsteinn Ingólfsson
Í furðusafninu
Hugleiðingar um sýninguna
Sjónarhorn í Safnahúsinu við
Hverfisgötu
Allt frá því Þjóðskjalasafnið flutti
búferlum úr Safnahúsinu að Laugavegi
162 árið 1998, síðast safna hússins til að
hleypa heimdraganum, hefur glæsileg
bygging Jóhannesar Magdahl Nielsen
frá 1906 verið eilítið eins og munaðar-
laus í menningarlandslaginu. Eftir
tveggja ára endurbætur, 1998–2000, og
uppfærslu á ímynd byggingarinnar –
Safnahús varð aftur að Þjóðmenningar-
húsi – hófust tilraunir með aðskiljanlega
starfsemi á vegum hins opinbera: stofn-
anasýningar, tónleika, ráðstefnuhald,
blaðamannafundi og fræg réttarhöld
yfir Geir Haarde, svo fátt eitt sé nefnt.
Aldrei náði þessi starfsemi þó veruleg-
um vinsældum, tónleikar liðu fyrir
ótrygga heyrð í gamla lessalnum og sýn-
ingar fyrir það að þótt húsinu hafi sann-
arlega verið ætlað að hýsa margs konar
safngripi á frumbýlisárum íslenskra
safna, þá verður tæplega framhjá því
horft að í grunninn var það „hugsað
sem bóka-og skjalasafn“, svo vitnað sé
beint í skrá fyrir nýja sýningu í húsinu.
Á mælikvarða listasafnanna eru flest
sýningarrými hússins lítil og aðþrengd,
veggpláss til sýningar stærri verka tak-
markað og ranghalar margir og trufl-
andi fyrir samfellt sýningarskipulag, að
ónefndum vandamálum sem snerta
birtu og forvörslu. Best heppnuðu sýn-
ingar á vegum hússins voru þær sem
gerðu út á sýningartækni bóka- og
handritageirans: myrkvuð rými, sér-
hönnuð kastljós, glerborð og skápa,
hillukerfi af ýmsu tagi. Þar bar einna
hæst sýningu Árnastofnunar, Handrit-
in, sem um árabil, eða allt til þess að
henni var óforvarendis úthýst fyrir
tveimur árum, var bæði helsta prýði
hússins og vinsæll áfangastaður ferða-
manna. Aðrar sérsýningar á vegum
safnanna, einkum sýningar með mynd-
listarlegu ívafi, steyttu iðulega á erfiðum
aðstæðum innandyra.
Árið 2010 setti þáverandi mennta-og
menningarmálaráðherra, Katrín Jakobs-
dóttir, á laggirnar starfshóp með þátt-
töku ráðuneytisfólks og forstöðumönn-
um nokkurra menningarstofnana, og
var hópnum ætlað að móta „stefnu um
framtíð sýningarhalds í húsinu“, eins og
segir í fyrrnefndri skrá. Í henni segir
ennfremur að „strax“ hafi komið fram
„áhugi á samvinnu stofnananna um
sýningu á sjónrænum arfi þjóðarinnar
og að söfnin kæmu saman á ný í húsinu
með sameiginlegum hætti“. Verkefnis-
stjórn var skipuð í nóvember 2012 og
sýningarstjóri, Markús Þór Andrésson,
ráðinn 2013. Afraksturinn er sýningin
Sjónarhorn sem opnuð var í húsinu, sem
nú nefnist aftur Safnahús, fyrir
skömmu. Þar hefur hlutum/verkum úr
safnkosti Þjóðminjasafns, Listasafns
Íslands, Landsbókasafns Íslands-
Háskólabókasafns, Stofnunar Árna
Magnússonar, Þjóðskjalasafns Íslands
og Náttúrugripasafnsins verið stillt
saman í því augnamiði að bjóða þjóð-
inni upp á „ferðalag um íslenskan
myndheim“. Við það má segja að Safna-
hús breytist aftur í eins konar Þjóð-
menningarhús.
Á d r e p a