Tímarit Máls og menningar - 01.09.2015, Side 130

Á d r e pa
130 TMM 2015 · 3
við „hálft föðurland“ sitt, hafið. Fyrst
ekki hentaði (og af hverju ekki?) að nota
gripi úr sjávarútvegsdeild Þjóðminja-
safnsins til að hnykkja á þeim tengslum,
hefði vísast mátt leita til byggðarsafna í
sjávarplássum um allt land, og að sjálf-
sögðu einnig til Sjóminjasafnsins í
Reykjavík.
Sjálfska þessara sjálfskipuðu varð-
veislumanna „íslensks myndheims“
kemur einnig fram í því hvernig gengið
er frá gamla lestrarsalnum. Hann er
kynntur sem „spegill“, staðurinn þar
sem safngestir „horfast í augu“ við
menningararf sinn, hér skilgreindur
sem rannsóknarrit útgefin af stofnun-
unum sex. Úrvali þeirra er stillt upp í
læstum glerskápum allt um kring. Hefði
ekki verið virðingarvottur við menning-
arrannsóknir í víðasta samhengi að
hleypa fleiri útgefendum – Bókmennta-
félaginu, Biblíufélaginu, bókaforlaginu
Crymogæu og fleiri aðilum – að þessu
háborði menningararfsins? Í leiðinni
hefði mátt gera ráðstafanir til að gefa
gestum tækifæri til að handfjatla og
gaumgæfa hinn innbundna menningar-
arf í stað þess að hafa hann á bak við lás
og slá.
Myndlist og heimildir
Þverfaglegt heildarskipulag sýningar-
innar er m.a. réttlætt með vísan til
nauðsynlegrar endurskoðunar íslenskrar
listasögu, sjá aftur formála í sýningar-
skrá. Sú réttlæting inniheldur raunar
misskilning á fleygum orðum Pablos
Picasso frá 1906, þegar hann kvað „tálg-
að kvenlíkneski frá nýlendu í Afríku“
vera fegurri en styttan af Venusi frá
Míló í Louvre-safninu. Endurskoðun
listasögunnar er öll af hinu góða, sér-
staklega ef hún dregur fram í dagsljósið
margvíslegt áður óþekkt myndefni – og
það gerir þessi sýning vissulega – en hér
er seilst helst til víða eftir meintum
„þjóðlegum“ sjónminjum. Og hvað
Picasso áhrærir er hann ekki að bera
saman svo ólíka hluti sem myndverk,
sköpunarverk náttúrunnar og ritaðar
heimildir heldur tvenns konar mynd-
verk, annars vegar rótgróna og fágaða
klassík og hins vegar óheflaðan mynd-
seið frumþjóða, og kýs fyrir sitt leyti að
snúast á sveif með því síðarnefnda. Með
afleiðingum sem allir þekkja.
Sem leiðir okkur að helsta skavanka
hugmyndarinnar um jafnræði allra
hluta í þeim endurskoðaða „íslenska
myndheimi“ sem hér birtist, nefnilega
innlimun myndlistarefnisins frá Lista-
safni Íslands. Nú hef ég hreint ekkert á
móti „þverfaglegri“ aðferðafræði þegar
kemur að uppsetningu myndlistar-
tengdra sýninga. Nokkrar eftirminni-
legustu fastasýningar sem ég hef kynnst,
til að mynda í Barnes-safninu í Fíla-
delfíu, Insel Hombroich safninu nálægt
Hamborg og Kettle’s Yard í Cambridge
eru einmitt byggðar upp á samspili
myndlistarverka, nytjahluta og fyrir-
bæra úr náttúrunni. En nóta bene; allt
„ítarefni“ þessara sýninga, vindsorfnar
steinvölur og rótarhnyðjur, gömul egg-
járn, forn drykkjarílát og margvíslegir
„fundnir hlutir“, er þarna á forsendum
myndlistarinnar. Þessu efni er ætlað að
veita okkur innsýn í það hvernig mynd-
listarmenn nýta það sem verður á vegi
þeirra, hversu hversdagslegt og „ómerki-
legt“ sem það kann að vera – og hvernig
þetta efni hefur áhrif á myndlist þeirra.
Sem sagt: Þegar teflt er saman kúbískri
uppstillingu Braques, þar sem vínflaska
og krítarpípa koma við sögu, og samtín-
ingi sambærilegra hluta úr minjasafni,
er ekki verið að halda því fram að
menningarlegt vægi þessa tveggja fyrir-
bæra sé hið sama. Hvað þá að núningur
þeirra hafi í för með sér endurskoðun
kúbískrar listasögu.
Á sýningunni Sjónarhorn er öllum