Tímarit Máls og menningar - 01.06.2016, Page 131

Á d r e p u r
TMM 2016 · 2 131
Þarf hann ekki að finna sér aðra
sögu?
Rifjum upp orð Couplands:
Þar til nýlega skipti engu máli hvar
eða hvenær í heiminum þú fæddist;
menningin bauð upp á alla þá þætti
sem nauðsynlegir eru til að maðurinn
geti skapað sér sjálfsmynd. Þessir
þættir voru meðal annars: Trúarbrögð,
fjölskyldulíf, hugmyndafræði, stétt,
landfræðileg staðsetning, stjórnmál
og einnig sú tilfinning að lífi sínu
lifði maður í einhvers konar sögulegri
framvindu.
Sumir en ekki allir innflytjendur missa
tengslin við fjölskyldu sína, þeir hætta
að tilheyra (oft) skýrt skilgreindri stétt í
heimalandi og færast oftast nær niður á
við í hinu oft ógreinilega íslenska stétta-
kerfi, landfræðileg staðsetning þeirra
breytist (umturnast gjarnan) og þeir
missa tengslin við stjórnmálin sem þeir
þekkja.
Hvað stendur þá eftir? Trúarbrögð.
Hugmyndafræði. Tilfinningin um að
tilheyra sögulegri framvindu. Og sam-
mannlega löngunin eftir þessari sögu-
legu framvindu.
Ef þú býrð á Íslandi árið 2016 og ert
af erlendum uppruna þarftu hins vegar
ekki að vera nema hálfvakandi til að
skilja að þú ert ekki eiginlegur hluti af
þjóðinni. Þú ert ekki hluti af sögulegu
framvindunni sem steypist fram í glæst-
um boga þjóðerniskenndar, samkenndar
og styrks. Nei, þú ert viðhengi, neðan-
málsgrein – þú ert „hinir“ og þannig
verður það um aldir alda, að minnsta
kosti fram í aðra eða þriðju kynslóð inn-
flytjenda.
Jafnvel fjórðu kynslóð? Fimmtu? Við
vitum ekki hversu langt er þangað til
við hættum að spyrja hörundsbrún,
íslensk börn „hvaðan þau komi“. Hversu
langt þarf að líða þangað til við hættum
að hrósa henni Agnieszku fyrir að tala
„svona góða íslensku“.
Hvenær lýkur því?
Hvenær er innflutningi á manneskju
lokið, hvenær hefur fjölskylda aðlagast
og orðið íslensk?
Hvenær hefst Íslendingur?
* * *
Sveinn Ólafur Gunnarsson, leikari,
stendur uppi á sviði í hlutverki nýnas-
istans Arnórs; við erum stödd í leik-
verkinu Illska, það er lokasýning og
hann öskrar með fingurinn reigðan
ógnandi út í salinn og bendir á leikhús-
gesti af handahófi:
„Þú tilheyrir okkur! Þú tilheyrir okkur!
Þú tilheyrir okkur ekki! Þú tilheyrir
okkur! Þú tilheyrir okkur ekki! Þú til-
heyrir okkur! Og við vitum aldrei hvort
er verra … “3
Við erum að fást við fjölmenningu þar
sem gestgjafinn, móttökuþjóðin, sú sem
ætti að þiggja allan þann mannauka og
menningarauð sem býðst, er svo herpt af
innbyggðri hugmyndinni um eigið
ágæti umfram annarra þjóða kvikindi
að hún megnar ekki að opna sig fyrir
neinu sem er öðruvísi og heldur þess
vegna öllum víðs fjarri.
Eða hvernig er hægt að læra að til-
heyra þjóð þegar ekki er gert ráð fyrir
manni?
Er það yfir höfuð hægt?
Eigum við sem þjóð t.a.m. að birta
allt upplýsingaefni á öllum tungumálum
allra þjóðarbrota sem hér búa? Nei, það
er líklega ekki raunhæft. En við getum
gert eitthvað. Við getum reyndar gert
mikið.
En hvað erum við að gera?
Á vef Reykjavíkurborgar, stærsta
sveitarfélagsins þar sem líklega býr