Tímarit Máls og menningar - 01.09.2003, Page 25

tmm bls. 23
Sýnisbækur njóta alltaf talsverðra vinsælda; bækur sem gefa mynd af ákveðnu tfmabili eða stefnu í
bókmenntunum. Misjafnt er hvað ræður vali I slíkar bækur, það getur verið allt frá bókmenntategund
(t.d. Ijóð eða smásögur) til þjóðernis og jafnvel kynferðis. Finna má fjölmargar sýnisbækur kvenna-
bókmennta, bóka um eða eftir konur. í sumum eru verk kvenna frá ákveðnu landsvæði, aðrar taka
mið af aldri skáldanna eða umfangi verka þeirra, enn aðrar af innihaldi verkanna.
Áhugaverðar bækur
The Penguin Book of International
Women's Stories
We Are the Stories We Tell
The Best Short Stories by North
American Women since 1945
Downhome
An Anthology of Southern
Women Writers
Rithöfundarnir í fyrstu bók-
inni sem hér er nefnd eiga
það eitt sameiginlegt að
vera kvenkyns. Útgefand-
inn tekst á hendur það
vandasama verk að „end-
urspegla breytingar og
væntingar í lífi kvenna hvar
sem er í heiminum og sýna
margbreytilega reynslu þeirra," eins og segir á
kápu. Til að ná þessu metnaðarfulla markmiði eru
birtar sögur þrjátíu og þriggja kvenna. Engin nor-
ræn kona hlaut náð fyrir augum ritstjórans sem
fellur þó ekki (alveg) í þá gryfju að velja bara
þekktar enskumælandi konur. Kate Figes, ritstjóri
bókarinnar, er með próf í arabísku og rússnesku
og les því (einhverjar) framandi bókmenntir á
frummálinu. Hún velur til dæmis konur frá Lí-
banon, Mexíkó, Botsvana, Kína, Úrúgvæ, Kúbu,
Ghana og Rússlandi. Fjórðungur hinna útvöldu er
reyndarfrá Bandaríkjunum eða Bretlandi sem rit-
stjórinn afsakar með skorti á þýðingum.
Sögurnar í bókinni eru afskaplega fjölbreyttar,
bæði að efni og stíl. Víða er grunnt á kímninni og
margar þeirra hafa áberandi pólitískan undirtón,
ekki síst sögur Nadine Gordimer frá Suður-Afríku
og Isabel Allende sem hér er kennd við fæðing-
arland sitt Perú. (Isabel er reyndar oftast kennd
við Chile þar sem hún bjó lengst af. Hún býr hins
vegar núna í Bandaríkjunum og lítur á þau sem
annað heimaland sitt.) Flestar sagnanna fjalla
um konur en í fáeinum þeirra er aðalpersónan
karlkyns og þá í afar kvenlegu hlutverki, svo sem
í sögum hinnar rússnesku Tatyönu Tolstayu og
Banönu Yoshimoto frá Japan.
Penguin Books, 1996
Bókin Við erum sögurnar
sem við segjum hefur að
geyma „bestu" smásög-
urnar sem norðuramer-
ískar konur hafa skrifað
síðan 1945 (réttara sagt
til ársins 1990 þegar bók-
in kom út). Sögurnar 24
eru afskaplega fjölbreytt-
ar enda ólíkir rithöfundar á ferð sem eiga mjög
stóran samnefnara, bæði kynferði og heimsálfu.
Hér eru heimsþekktar konur á borð við Margar-
et Atwood og Alice Walker. Atwood hlaut
Booker-verðlaunin fyrir tveimur árum fyrir skáld-
söguna The Blind Assassin sem fjallað hefur
verið um i tmm. Smásaga hennar kallast „Giv-
ing Birth" og fjallar, eins og margar sagnanna í
bókinni, um afar kvenlegan reynsluheim. Alice
Walker hafði sent frá sér fjölda bóka sem vakið
höfðu mikla athygli, meðal þeirra Purpuralitinn
(The Color Purple, 1983) sem færði henni bæði
Pulitzer-verðlaunin og bandarísku bókmennta-
verðlaunin (The American Book Award).
Wendy Martin tók bókina saman en hún er
háskólakennari (í enskum bókmenntum) og hef-
ur látið mikið að sér kveða í fræðilegri umfjöllun
um kvenrithöfunda í Bandaríkjunum. Hún stofn-
aði tímarit um kvennafræði í upphafi 8. áratug-
arins og ritstýrði því frá upphafi. Af þeim bókum
sem hér eru nefndar er þessi án nokkurs vafa
sú femínískasta, ef svo má segja. Markmið rit-
stjórans er augljóslega ekki bara að velja konur
heldur konur sem hafa eitthvað að segja (satt
eða skáldað) um stöðu kvenna.
Pantheon Books, 1990
Hringurinn þrengist aðeins
í bókinni Downhome. Rit-
höfundarnir sem urðu fyr-
ir valinu eiga það sameig-
inlegt að vera konur frá
Suðurríkjum Bandaríkj-
anna. Þær eru af ýmsum
toga, sumar fæddar um
miðbik 19. aldar, aðrar
starfandi samtímahöfundar, sumar hvítar, aðrar
svartar. Sögurnar bera uppruna sínum vitni, þær
eru litaðar trúarsannfæringu og ættjarðarást,
stíllinn er víða biblíukenndur og heimilið og fjöl-
skyldan eru (forgrunni, eins og titill bókarinnar
ber með sér: „Heima, niðurfrá". Vitaskuld er
nálgunin þó misjöfn og sumar konurnar líta
mjög kaldhæðnum augum á umhverfi sitt.
Ritstjórinn, Susie Mee, hefur skrifað sinn eig-
in óð til Suðurríkjanna en bók hennar The Girl
who Loved Elvis kom út fyrir fáeinum árum.
Mee vekur athygli á því í inngangi að bókinni
hvernig frelsisbarátta svertingja hefur blásið
vindi í segl annarrar jafnréttisbaráttu. í Suðurríkj-
unum var þetta mjög áberandi og það gaf Mee
hugmyndina að bókinni. Á sjöunda áratugnum,
þegar borgaraleg réttindi svertingja jukust í Suð-
urríkjunum, fengu Suðurríkjakonur óvænt tæki-
færi til að losna úr viðjum vanans og standa á
eigin fótum. Mee velur sögurnar í bókinni með
tilliti til þess að skáldkonurnar eru að störfum í
hringiðu þessara samfélagsbreytinga, þær elstu
skrifa á tímum þrælahalds og kúgunar, þær
yngstu hafa kynnst uppreisn sjöunda áratugar-
ins gegn hvers kyns kúgun þegar grafa fór und-
an ægivaldi hvítra karla. Konurnar í bókinni eiga
minningar um Suðurríkin sem spennandi er að
lesa með hliðsjón af tíðarandanum.
Harcourt, 1995