Tímarit Máls og menningar - 01.05.2004, Blaðsíða 126

Myndlist
Listasöfn eru þær stoínanir innan listheimsins sem hafa verið sér best meðvitaðar
um þetta og ffaman af 20. öld þótt sjálfsagt að þau biðu og fylgdust með því sem
verða vildi þegar nýjar stefnur og ný listform komu fram í stað þess að taka virkan
þátt í gerjuninni. Ég held óhætt sé að fullyrða að flest nútímalistasöfh eru fyrir löngu
horfin frá þessari stefnu. Listasafh íslands hefur hins vegar lengst af fylgt því að taka
helst ekki afstöðu til nýrrar listar og fylgist þar af leiðandi oft iha með. Því hefur
Ólafur Kvaran, núverandi safnstjóri, eflaust verið í góðri trú þegar hann hélt því
ffarn um íslenska videólist í viðtali við Morgunblaðið fyrir fjórutn árum að einu ís-
lensku listamennirnir sem unnið hefðu af alvöru að þessari listgrein væru Magnús
Pálsson og Steina Vasulka.6 Það sem aðrir hafa gert kallar Ólafur „þreifingar“.
Það þyrmdi því nánast yfir mig þegar ég hitti Ástu Ólafsdóttur myndlistar-
mann til að ræða um vídeóverk sem ég hafði séð eftir hana í safninu.7 Ég áttaði
mig á því að það sem ég og félagar mínir í raflistafélaginu Lornu erum að fást við
í dag á ekki eftir að ná eyrum íslenska listheimsins í bráð ef þróunin verður
áfram með sama hætti. Verk þeirra listamanna sem starfa innan félagsins þykja
enda svo skrítin og óskiljanleg að gagnrýnandi Morgunblaðsins treystir sér ekki
einu sinni til að nefna þau á nafn.8
Eftir að hafa talað við Ástu fannst mér að viðeigandi gæti verið að láta grein-
ina heita „Hvers vegna eru engir miklir vídeólistamenn á íslandi?“ og tengja um-
fjöllunarefnið við umræðuna um útrás íslenskrar myndlistar. Tenginguna mætti
síðan undirstrika með orðum Braga Ásgeirssonar sem hefur bent á að ekki gangi
„að byrja á þakinu þegar háhýsi er byggt“.9 Til að skýra þetta nánar mætti um-
orða spurninguna: „Hvernig stendur á því að á íslandi eru engir miklir mynd-
Í listarmenn?“. Hér er átt við að við eigum hvorki jafnoka Picassos, Cézannes né
Munchs. Það dugir ekki eigna sér Matthew Barney og Ólaf Elíasson því engar
hérlendar stofnanir - hvorkir skólar, ráðuneyti, gagnrýnendur né söfn - eiga
beinan þátt í velgengni þeirra. Þess í stað væri nær að spyrja hvernig á því standi
að enginn Ólafur skuli hafa sprottið upp úr íslensku myndlistarumhverfi. Varla
er eina skýringin sú að enginn hefur séð um kynningu á íslenskum myndlistar-
mönnum í útlöndum fram að þessu?
í tilraun til að færa rök fýrir því að fleira skiptir máli en kynning ætla ég nú
að snúa mér að því að leita svara við spurningunni um hvernig á því standi að á
íslandi hafi ekki orðið til mikil vídeólist. Ef hægt er að svara þeirri spurningu
með sannfærandi hætti gæti það einnig gagnast sem svar við almennu spurning-
unni um skortinn á miklum íslenskum myndlistarmönnum. Spurningin um
mikilleikann er ekki sett fram út í bláinn. Hún er fengin að láni úr yfirskrift rit-
gerðar effir Lindu Nochlin sem heitir „Why Have There Been no Great Women
Artists?“.10 Nochlin telur ekki ráðlegt að halda því fram að ástæðan fyrir því að
kvenna sé ekki getið vegna stórverka í listasögunni sé sú að þær hafi ekki notið
sanngjarnrar viðurkenningar. Hún telur mikilvægara að skoða stofnanir samfé-
lagsins til að sýna fram á að takmarkaður aðgangur kvenna að þeirri þjálfun sem
karlmönnum stóð til boða hafi komið í veg fýrir að þeim tækist að ná sama
árangri og þeir. Nochlin hafnar hugtakinu snilligáfa og gerir ráð fyrir því að
hæfileikar einstaklings nái aðeins að blómstra við tilteknar aðstæður. Hún telur
124
TMM 2004 • 2