Tímarit Máls og menningar - 01.05.2004, Page 127

Myndlist
að með því að gera sér grein fyrir því að stofnanir samfélagsins hafi áhrif á
möguleika einstaklingsins getum við haft áhrif á það að aðstaða kynjanna til list-
iðkunar verði gerð jöfn.
Með því að skoða íslenska myndlist frá þessum sjónarhóli verður ljóst að
stofnanir íslensks samfélags framan af 20. öldinni voru ekki í stakk búnar til að
mennta og þjálfa mikla listamenn. Það er með öðrum orðum ekki nóg að skoða
sjálfa myndlistina, það er að segja verkin, við verðum líka að horfa á þær stofn-
anir sem starfa að málefnum myndlistar og hafa áhrif á það hvernig hún verður
til og hvernig viðtökur hún fær. Skjálistin er ágætt dæmi um þetta úr samtím-
anum því myndbandið líkt og önnur hátækni sem myndlistarmenn nota gerir
aðrar kröfur en málverk og ready made um vinnuaðstæður og aðstöðu til
sýninga. Tæknin kallar á breytingar sem öll lönd í kringum okkur hafa brugðist
við með því að koma á fót eða styðja við bakið á miðstöðvum þar sem listamenn
hafa aðgang að tækjum og tæknimönnum.11 Þetta höfum við ekki gert ennþá
þótt áratugur sé liðinn frá því hugmyndin skaut íyrst upp kollinum. Það hefur
því ekki vantað frumkvöðla á sviði tæknilistar heldur hafa þeir flestir á endanum
gefist upp á áhuga- og aðstöðuleysinu og snúið sér að öðru.
Franski heimspekingurinn Anne Cauquelin'segir listaverk vera „textahluti“12 og
á þá við að listaverk séu ekki til án texta sem staðsetur þau á „vettvangi“13 listar-
innar. Verk sem enginn hefur skrifað um eru því áhrifalaus á vettvangi listarinnar
þangað til einhver, offast listfræðingur eða gagnrýnandi, ákveður að skrifa um þau.
Þetta gæti átt við um myndbandsverk Ástu Ólafsdóttur sem ég skoðaði fyrst í Lista-
safni íslands nú á vordögum. Þarna voru komin verk effir íslenska myndlistarkonu
sem ég vissi ekki að hefði unnið verk í vídeó fýrr en ég sat og horfði á þau í sjón-
varpi á gluggalausa ganginum sem áður hýsti skrifstofur safnsins. Tvö verkanna
voru sýnd á sýningu safnsins á síðasta ári með Felumynd Söru Björnsdóttur. Þau
eru eign Listasafnsins, en sex önnur myndbönd sem safnið hefur í fórum sínum
eru ekki skráð sem safneign. Skráðu verkin eru yngst og þau gerði Ásta árið 1992
fyrir tilstilli Þórs Elís Pálssonar í samvinnu við Sjónvarpið. Þegar ég síðar ræddi við
Ástu sagðist hún hafa gefið Listasafninu verkin. Eldri vídeóverkin voru öll nema
eitt framleidd í Jan van Eyck akademíunni í Hollandi þar sem Ásta stundaði fram-
haldsnám í blandaðri tækni á árunum 1981-1984.14 Þau bera með sér að vera út-
hugsuð og tæknilega vel útfærð sem skýrist af því hve vel tækjum búin Jan van Eyck
akademían var á þessum árum. Einnig voru haldnar þar reglulegar sýningar á
myndbandsverkum effir innlenda og erlenda vídeólistamenn svo auðvelt var fýlgj-
ast með því sem aðrir voru að gera. Ásta bjó jafnframt yfir ákveðinni reynslu effir
að hafa áður gert konseptverk á 8 mm filmu í Myndlista- og handíðaskólanum. Þá
njóta myndböndin Melon, Inn á milli og Það heldur áfram þess að Ásta er líka
rithöfundur og skáld, en einn aðall verkanna er einmitt hve texti, tónlist og mynd-
mál spila vel saman. Ekkert gefur til kynna að hér séu á ferðinni skólaverk nema
nafnið Jan van Eyck Ákademie sem kemur fram í lok hvers myndbands.
Þegar tekið er tillit til þess hve góð tök Ásta hefur haft á miðlinum vakna
spurningar um hvers vegna hún gerði aðeins þrjú verk15 eftir að skólavistinni í
Hollandi lauk. Svarið er ekki einfalt en ein ástæðan tengist fálætinu sem vídeó-
TMM 2004 • 2
125