Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Síða 71

„Aðeins hendingin er raunveruleg"
koma því til skila hvernig mér leið ítrekað við lestur bókarinnar: „Hvert
í fjandanum leiðir þetta?“ Síðar meir átti ég eftir að læra að til er gott
orð yfir einmitt svona töfra, og það orð er framvinduspenna. Auster er
meistari framvinduspennunnar og hefur að auki einstakt lag á að véla
lesanda sinn til rangra ályktana og hleypa tilfinningalífi hans á skeið,
brokk eða tregt valhopp.
Babúska!
Eureka! Babúska er líkingin sem ég var að leita að, sem sveimaði inni
í kollinum á mér og reyndi að láta lítið fyrir sér fara. Skáldsögur Austers
eru einmitt babúskur, marglaga frásagnir með sögu inní sögu inní sögu
inní sögu. Og svo framvegis. Gott og nærtækt dæmi um söguflækjurn-
ar er að finna í upphafskafla þríleiksins, skáldsögunni Glerborgin. Þar
er kynnt til sögunnar aðalsöguhetjan, Daniel Quinn, rithöfundur sem
reyndi fyrir sér í ljóðagerð, leikritagerð og fræðigreinaritun áður en hann
sneri sér að því að skrifa ódýrar spennusögur undir dulnefninu William
Wilson. Quinn er einstæður (kona hans og barn eru látin), hann á enga
vini og lifir á því að skrifa eina bók á ári. Aðalsöguhetja bókanna sem
William Wilson skrifar heitir Max Work, harður nagli sem lendir í öllum
þeim dæmigerðu ævintýrum sem einkaspæjarar í reyfurum gera.
Og hvernig lítur þá líkanið út, hvernig er babúskan strax í upphafi
sögunnar? Svona: raunhöfundurinn Paul Auster skrifar sig og skáldferil
sinn inní persónu Daniels Quinn, sem aftur skapar alteregóið William
Wilson sem skrifar ævintýri Max Work. Til að kóróna flækjuna strax
í upphafi hefst atburðarás sögunnar á því að sími Quinns hringir eft-
ir miðnætti og spurt er um Paul Auster frá Einkaspæjaraskrifstofu
Paul Auster. Quinn blótar sér fyrir að leggja á, en fær annað tækifæri
skömmu síðar þegar maðurinn hringir aftur. Daginn eftir fer Quinn á
fund dularfulls manns og þykist vera Paul Auster, einkaspæjari. Þetta er
babúska í laginu eins og ormur sem étur sjálfan sig - ouroboros.
Það er meira í babúskunni. Daniel Quinn hefur sömu upphafsstafi og
Don Quixote - enn þann dag í dag deila menn um það hvort Cervantes
hafi raunverulega skrifað Don Kíkóta sjálfur eða hvort það var satt sem
Cervantes hélt fram alla tíð: að hann hefði keypt handritið á arabískum
markaði. William Wilson hefur sömu upphafsstafi og Walt Whitman,
sem skýtur upp kollinum á ýmsan hátt í Draugum. Og óþarfi er að
útskýra merkingarlögin sem kallast fram með nafninu Max Work, svo
þrungið er það merkingu.
Einhverskonar hugleiðingar um metaskáldskap eru því eitt meginein-
kenna Austers. Hver skrifar hvað, hver er að fylgjast með hverjum, hvar
er upphafið og hvar er endirinn og eru þau kannski á sama stað? Quinn
TMM 2005 • 3
69