Skessuhorn - 18.12.2019, Blaðsíða 64

MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 201964
Það var á fallegum vetrardegi sem
blaðamaður Skessuhorns heimsæk-
ir Brákarhlíð í Borgarnesi. Tilefn-
ið var að setjast niður með þrem-
ur systrum á tíræðisaldri, en þær
eru fæddar árin 1925 til 1927. Syst-
urnar Guðrún, Elísabet og Guð-
ríður Jónsdætur ólust upp í Bæj-
arsveit í Borgarfirði, vilja kenna
sig við Þingnes þar sem fjölskyld-
an átti fyrstu búskaparár sín. Föð-
ur sinn misstu þær Alþingishátíð-
arárið 1930 þegar þær voru barn-
ungar að aldri. Síðar þegar móðir
þeirra hafði tekið saman við annan
mann var nýbýlið Árbakki stofnað
út úr jörðinni og byggt upp. Eins
og gengur fóru þær allar í sitthvora
áttina eftir að barnsskónum var slit-
ið, en þó ekki lengra en svo að þær
áttu allar heima á Vesturlandi nær
alla tíð, að undanskildum þrem-
ur árum sem Elísabet bjó í Noregi.
Nú búa þær systur allar á dvalar-
og hjúkrunarheimilinu Brákarhlíð í
Borgarnesi. Þær una hag sínum vel,
segja dekrað við sig af starfsfólki.
Þó óskar Guðríður, sem flutti síð-
ust inn í Brákarhlíð, þess að kom-
ast á sömu hæð og systur hennar.
Hún segist hins vegar kunna vel á
lyftuna í húsinu og því fari hún nær
daglega í heimsókn til systra sinna;
„ég haltrast þetta til þeirra, hef bara
gott af því,“ segir hún og bætir við
að þær nái vel saman og hafi raunar
alla tíð gert.
Móðirin hét stóru nafni
„Við fæðumst allar systurnar í
Þingnesi. Foreldrar okkar voru Jón
Hjálmsson sem var frá Þingnesi en
móðir okkar hét Magnfríður Him-
inbjörg Magnúsdóttir Waage. Stórt
nafn sem hún bar vel. Þetta Him-
inbjargarnafn er vestan úr Arn-
arfirði,“ segir Guðríður í upphafi
samtals okkar. „Pabbi okkar var frá
Þingnesi. Þar voru kjörin góð á þess
tíma mælikvarða og systkinin fengu
hvert sína jörð í fyrirfram arf, eins
og það væri kallað nú. Pabbi okk-
ar hafði fengið jörðina Dagverð-
arnes í Skorradal í sinn hlut en bjó
þar aldrei. Mamma okkar kom með
hálfbróður okkar með sér að Þing-
nesi; Ketil Jóhannesson sem fæddur
var 1923. Foreldrar okkar gifta sig
og við systurnar fæðumst svo hver á
sínu árinu þegar þau bjuggu í Þing-
nesi; Guðrún 1925, Elísabet 1926
og ég 1927,“ segir Guðríður. Guð-
rún systir hennar bætir við að faðir
þeirra hafi veikst af lungnabólgu og
dáið 1930. Það hafi reynst þeim öll-
um mikill missir. Móðir þeirra gift-
ist síðar Guðna Loftssyni sem kom-
ið hafði sem ráðsmaður í Þingnes.
„Þau byggja nýbýlið Árbakka og þar
bætist mömmu tvö börn í hópinn,
hálfsystkini okkar; Jóhanna Guðný
sem fæddist 1932 og Jón Magn-
ús 1936. Jóhanna hefur búið lengst
af í Bandaríkjunum en Jón Magn-
ús bjó í Reykjavík en er nú fallinn
frá. Mamma okkar og Guðni flytja
í Kópavog 1948 og hann deyr ári
síðar. Hafði misst heilsuna nokkr-
um árum áður. Guðni var reynd-
ar alla tíð andlega vanheill og við
eigum ekki bjartar minningar um
hann,“ segir Guðrún. Magnfríður
Himinbjörg móðir þeirra flyst svo
aftur upp að Árbakka eftir fráfall
Guðna, þar sem hún heldur heim-
ili með Katli elsta barni sínu allt
þar til hún fellur frá á 94. aldursári
árið 1994. Ketill hafði ungur mað-
ur veikst af berklum og þurfti því af
og til að leita sér lækninga á Vífils-
stöðum. Hann var bóndi á Árbakka
alla tíð, ógiftur og barnlaus, bjó þar
með kýr og kindur.
En hvað það var skrýtið
„Á fyrstu árum okkar systra og
Ketils bróður okkar var ekki búið
að byggja nýbýlið Árbakka. Ég er
svo lánssöm að hafa gott minni og
man vel eftir Jóni föður okkar. Til
dæmis man ég eins og gerst hafi í
gær þegar ég fékk að sitja á jarpble-
sótta hestinum Glæsi þegar pabbi
var að slóðadraga og hesturinn
dró slóðann. Ég var eiginlega alin
upp á hestbaki og hef alla tíð elsk-
að hross. Ég reið ein á hesti þeg-
ar ég var tveggja ára og var alltaf
frekar lagin með hross,“ segir Guð-
rún og glampi góðra æskuminninga
kemur í augu hennar. Hún segist
síðar hafa búið með manni sínum
Þórði Jóhannessyni á Kvígsstöðum
í Andakíl í ein sextán ár og átti þar
hross sem henni þótti afar vænt um.
„Þegar við svo flytjum frá Kvígs-
stöðum læt ég fella alla hestana
mína. Ég hef ekki stundað hesta-
mennsku eftir það, en hef alltaf haft
unun af að fylgjast með þeim, t.d.
í sjónvarpinu og í gegnum einn af-
komandann. Jú svo hef ég gaman af
því að horfa á handbolta. Nú, við
fluttum fyrst á Akranes þar sem við
vorum í tvö ár en frá 1965 bjuggum
við Þórður í Borgarnesi, en síðasta
árið hef ég verið hér í Brákarhlíð,“
segir Guðrún.
Sjálf er hún hafsjór af fróðleik frá
fyrri tímum og minnugust þeirra
systra þótt elst sé. Kann til að myn-
da ógrynni af vísum og kvæðum og
fór, á meðan blaðamaður staldraði
við hjá þeim systrum, með nokkrar
vísur en auk þess þuluna; „En hvað
það var skrýtið“ eftir Pál J Árd-
al. Þeir sem þekkja vita að þetta
er heljar löng þula, en Guðrún sló
aldrei feilpúst meðan hún fór með
hana. „Ég þakka Guði fyrir að hal-
da andlegu atgervi komin á þennan
aldur. Er slæm í fótum, eina sem pl-
agar mig,“ segir hún.
Ungar komnar í vinnu
Tæknibyltingin var ekki búin að
hefja innreið sína í sveitir lands-
ins þegar stúlkurnar voru á sínum
fyrstu árum. „Þá voru öll verk og
þar með talinn heyskapur í Þing-
nesi allur unninn í höndunum,
slegið með orfi og ljá og rakað
með hrífu og handbundið í knippi.
Hestasláttuvélar komu til dæmis
ekki á bæi fyrr en eftir 1930,“ seg-
ir Guðrún. Börn tóku strax og þau
gátu vettlingi valdið þátt í öllum
störfum. „Ég man að ég var farin að
mjólka þegar ég var sjö ára. Annars
vildi ég strax sem barn frekar vinna
úti en sinna einhverjum innistörf-
um,“ segir Guðríður. Elísabet systir
hennar bætir við að Guðríður syst-
ir hennar hafi alltaf verið meira fyr-
ir útiveruna. „Manstu þegar við átt-
um að vera inni að læra, þá þurfti
kennarinn að hafa fyrir því að ná
þér og strákunum inn, þið vilduð
bara vera úti að leika ykkur,“ seg-
ir Elísabet og hlær við endurminn-
inguna. „Já ég var alltaf svona,“ seg-
ir Guðríður. „Líklega var ég svona
strákastelpa. Til dæmis leiddist mér
alla tíð barnauppeldi, var aldrei
neitt fyrir slíkt. Það var bara lagt á
mig að eiga þessi börn og ala þau
upp. Það var hræðilega leiðinlegt
að standa í þessari innivinnu,“ segir
Guðríður og uppsker hlátur systra
sinna sem minna hana á að börn átti
hún fimm talsins og afkomendurnir
eru komnir yfir sextíu. „Já, en það
er svo allt annað með barnabörnin
en manns eigin börn. Það má dekra
við þau og svo fara þau bara til síns
heima,“ segir Guðríður og hlær.
Ráðskona í 32 ár
Þegar tognaði úr þeim systrum lá
leið þeirra í sitthvora áttina. Guð-
rún fór ung að búa á Kvígsstöðum
með manni sínum Þórði. Tvö börn
þeirra voru þá fædd, eitt fæddist þar
en yngsta barnið í Borgarnesi eftir
að flutt var þangað. „Ég man hvað
ég var ótrúlega spennt þegar Guð-
rún systir okkar eignaðist Magn-
fríði, frumburðinn sinn og fyrsta
barnabarn foreldra okkar. Þá var
ég komin í Héraðsskólann í Reyk-
holti og iðaði í skinninu að fá að
hitta þessa litlu frænku mína,“ rifj-
ar Elísabet upp og þær systur eru
á því að líklega væri hún mest fyrir
börn af þeim systrum. Sjálf eignað-
ist Elísabet einn son, Jón Atla sem
fæddur er 1956, en hún var aldrei í
sambúð. „Ung fór ég til starfa í ís-
lenska sendiráðinu í Osló. Bjarni
Ásgeirsson sendiherra frá Reykjum
í Mosfellsbæ plataði mig með sér
út. Ég samþykkti að prófa og árin
urðu þrjú. Þar fæðist sonur minn
Jón Atli. Það var óskaplega gott að
vera í Noregi. Fljótlega eftir veruna
þar réði ég mig sem ráðskonu við
Barnaskólann á Varmalandi í Staf-
holtstungum. Ætlaði sömuleiðis
ekki að vera lengi í því starfi, held
ég hafi lofað því fyrst að vera hálfan
vetur, en árin mín þar við matseld
urðu 32 og ég hætti þegar ég varð
sjötug,“ segir Elísabet, en margir
sem átt hafa viðdvöl á Varmalandi
muna Elísabetu og minnast henn-
ar sem órjúfanlegs hluta af skóla-
haldinu. Eftir að starfsævinni lauk
flutti Elísabet heim að Árbakka og
bjó þar með Katli bróður þeirra
systra, en hann lést aldamótaárið
2000. Síðar flytur hún í Borgarnes
og er nú búin að vera í þrjú ár bú-
sett í Brákarhlíð.
Hefur nóg fyrir stafni
Guðríður byrjaði að búa í Borgar-
nesi 1950 með Jónasi Þórólfssyni
manni sínum. Þar fæddust öll þeirra
börn. Árið 1976 fluttu þau vestur að
Lynghaga, skammt frá Vegamótum
í Miklaholtshreppi. Eftir að maður
hennar deyr býr hún ein fyrir vest-
an í átta ár en flytur eftir það aftur
í Borgarnes. Í sumar, eftir að hafa
dottið og meitt sig, fékk hún her-
bergi í Brákarhlíð. Hún er dugleg
við handavinnu og prjónar lopa-
peysur í gríð og erg, horfir á sjón-
varp, hlustar á útvarp og fylgist vel
með líðandi stund og stórum hóp
afkomenda. „Ég hef það afskaplega
gott og kvarta ekki,“ segir hún.
Þakklátar lífinu
Þær systur er þakklátar lífinu og til-
verunni og einstaklega jákvæðar.
Vafalítið hefur góð skaphöfn hjálp-
að þeim í gegnum lífið. Afkom-
endahópurinn er stór og þær segj-
ast stoltar af honum, samanlagt 124
manns. „Við erum svosem engin
unglömb lengur, munum tímana
tvenna,“ segja þær og brosa hver
til annarrar. „Það er eiginlega alveg
merkilegt hvað við erum. En það
er huggulegt að lenda svona aftur á
sama heimilinu eftir öll þessi ár. En
þú skrifar að við viljum láta kenna
okkur við Þingnes, þar fæddumst
við og eigum okkar rætur,“ seg-
ir aldursforsetinn Guðrún að end-
ingu. mm
Systurnar Guðríður, Elísabet og Guðrún Jónsdætur frá Þingnesi.
Þrjár systur búa nú saman í Brákarhlíð:
„Við viljum láta kenna okkur við Þingnes þar sem við
áttum fyrstu og bestu bernskuárin“