Skessuhorn - 18.12.2019, Blaðsíða 69

MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2019 69
Landbúnaðarvörur
verða ekki fluttar inn
fyrir slikk
Áskell kveðst þekkja flesta sem
starfa í landbúnaðarrannsóknum
en hann hefur áhyggjur af fækkun
þeirra. „Þeir eldast og hætta, leyfa
sér jafnvel að burtsofnast. Jarð-
vegsvísindamenn landsins eru til
dæmis taldir á fingrum annarrar
handar. Endurnýjun í þeirra hópi
er engin. Hið sama gildir um ýmsa
aðra vísindamenn á sviði landbún-
aðar. Það sem verra er: Ungt fólk
sýnir því ekki mikinn áhuga að
gera svona störf að sínu lífsstarfi.
Á sama tíma notum við milljarða
til að bora göt í fjöll og ætlum að
stækka flugvöllinn á Miðnesheiði.
Við byggjum stórhýsi fyrir tungu-
málarannsóknir en látum okkur í
léttu rúmi liggja þótt stefni í skort
á vísindamönnum á sviði landbún-
aðar. Án slíks fólks tökum við ekki
á loftslagsvandanum og af því hef
ég verulegar áhyggjur. Ætlum við
að snæða lögfræðiglósur og orða-
bækur í frönsku þegar fram líða
stundir? Bragðbæta með sálma-
bókum?“ Ljóst er að Áskell telur
víða rangar áherslur að finna við
stjórnun landsins. „Landbúnað-
argeirinn verður að hafa um það
að segja í hvaða praktískar rann-
sóknir opinberu fjármagni er var-
ið. Það gerist ekki að óbreyttu í
háskólaumhverfinu, það er alveg
ljóst. Sumar búgreinarnar kunna
að hafa fjármagn til að kaupa brýn-
ustu rannsóknirnar af Matís, en
aðrar alls ekki. Það er ekki sjálfgef-
ið að Íslendingar geti í framtíðinni
flutt inn landbúnaðarafurðir fyr-
ir slikk. Hamfarahlýnunin sem nú
knýr á dyr mun fyrr eða síðar hafa
þau áhrif að erlend matvæli verða
mun dýrari – ef þau þá yfirleitt
fást. Þá er eins gott að á Íslandi sé
til stétt manna sem þekkir landið
og möguleika þess til að framleiða
matvæli. Hér á ég við jafnt bændur
og þá sérfræðinga sem vinna innan
veggja vísindastofnana.“
Það verður að draga úr
neyslu og óhófi
En var þá á Hvanneyri eða áður
sem áhugi Áskels á umhverfismál-
um kviknaði? „Nei, en ég fór þar
að skilja betur margt af því sem ég
hafði velt fyrir mér í fyrra starfi. Ég
hitti á Hvanneyri marga af landsins
bestu umhverfisvísindamönnum
sem sögðu mér af áhyggjum sínum.
Fréttamiðlar voru að taka við sér
og lýstu framtíð sem hugnaðist mér
ekki. Mín helsta niðurstaða þá og
nú er að við, almenningur í land-
inu, verðum að gjörbreyta lifnað-
arháttum okkar. En það er hægara
sagt en gert. Við verðum að snúa
frá hagkerfi sem byggir á eyðslu
og sóun. Stjórnvöld verða líka að
ganga á undan með góðu fordæmi,
en fyrst og fremst er það almenn-
ingur sem verður að hotta á stjórn-
málamenn.“
En mun það gerast, mun verða
hlustað á umhverfisverndarsinna?
„Ég er ekkert of viss. Flest okkar
viljum geta keypt rauðvín frá Chile
og fá ný vínber hvenær sem er árs-
ins. Héðan fara daglega flugvélaf-
armar af fólki sem vill dvelja í sól-
arlöndum í lengri eða skemmri
tíma. Við kaupum alls konar drasl
frá kínverskum netverslunum og
hendum heillegum hlutum í tonn-
avís. Ég treysti á unga fólkið í þessu
efni. Það mun koma á endurbót-
um. Mín kynslóð vill bara hafa
það gott. Vandinn er hins vegar sá
að við höfum afar lítinn tíma. Við
erum að fylla höfin af plastrusli og
brennum skóga til að geta framleitt
nautakjöt. Enn og aftur. Það þarf
að endurmeta hagkerfin. Draga úr
neyslu. Við erum að klára hráefna-
lindir jarðar.“
Réði sínum næturstað
Var það vegna áhuga á umhverfis-
málum sem Áskell réði sig til starfa
hjá Landgræðslunni? „Já og það
gerðist allt frekar snögglega. Þeg-
ar rekstur Landbúnaðarháskólans
þyngdist og gripið var til uppsagna
og niðurskurðar eftir hrunið sá ég
auglýsingu frá Landgræðslunni.
Þar á bæ vildu menn ráða upplýs-
ingafulltrúa. Ég sá þarna tækifæri
til að ráða sjálfur mínum næturstað,
sótti um og fékk starfið. Náði því að
vinna með Sveini Runólfssyni land-
græðslustjóra sem gleymist seint
þeim sem honum kynnast. Áratug-
um saman vann Sveinn að því að
gera veg landgræðslu meiri og fékk
æði oft lítinn hljómgrunn. Nú er að
koma æ betur í ljós að fólk hefði átt
að hlusta á Svein – og Andrés Arn-
alds – þegar þeir voru að vara við
þeirri þróun sem öllum er nú ljós.
Sama gildir um Guðmund Hall-
dórsson, rannsóknastjóra Land-
græðslunnar. Hann hefur um langt
skeið barist fyrir strangari reglum
um innflutning lifandi jurta en tal-
að fyrir daufum eyrum. Við erum
líka að súpa seyðið af því. Alls kon-
ar óværa herjar á tré og ytra bíða
enn verri kvikindi sem að óbreyttu
munu koma og steindrepa íslensk-
an trjágróður þar sem þau eiga enga
náttúrulega óvini. Og við höldum
áfram að flytja inn lifandi jurtir og
mold eins og enginn sé morgun-
dagurinn.“
Að umhverfismálum
Síðustu árin hefur Áskell því starf-
að hjá Landgræðslunni. En hvað
stendur upp úr eftir þann tíma?
„Hjá Landgræðslunni hef ég notið
þess að kynnast ótal mörgum sem
hafa gert landgræðslu og landvernd
að ævistarfi sínu. Elja og áhugi eru
einu orðin sem mér koma í hug.
Ég kalla það líka gott að mann-
skapurinn hefur ekki gefist upp. Ég
er kominn á þann aldur að mér er
óhætt að líta til baka og meta það
sem ég hef séð. Meginniðurstað-
an er sú að þau tæki og tól, stofn-
anir og félög, sem við höfum til að
takast á við þau gífurlegu verkefni
sem eru framundan, eru veikburða
og máttlítil. Samstaða stofnana sem
starfa í umhverfisgeiranum er allt-
of lítil. Það verður að endurskipu-
leggja allt sem kemur að umhverf-
ismálum og stjórnun þeirra. Stokka
spilin og gefa upp á nýtt. Við verð-
um að sameina t.d. Landgræðsluna
og Skógræktina. Markmið þessara
tveggja stofnana er eitt og hið sama.
Þær verða að tala einum rómi en
óneitanlega hefur skort á það. Um-
hverfismálum, þar með talið skóg-
rækt og landgræðsla, ætti að vera
stýrt af einni stofnun. Rannsókna-
hluti umhverfismála er svo veik-
burða að maður fær hroll við það
eitt að hugsa um hann. Sama gild-
ir um rannsóknir sem lúta að land-
búnaði. Við erum t.d. með einn
mann sem sinnir stofnræktun kart-
aflna og sá hinn sami er löngu kom-
inn á aldur.“
Áskell nefnir á að Ólafur Arn-
alds prófessor hafi bent á það nýver-
ið að það væri víða pottur brotinn
í gæðastýringu í sauðfjárrækt. „Ég
hef ekki heyrt í landbúnaðarráð-
herra um málið. Við verðum að taka
á íslenskri sauðfjárrækt út frá hags-
munum íslenskrar náttúru. Þeir eru
ekki fólgnir í ósjálfbærri beit á auðn-
um. Landið er opið fyrir innflutn-
ingi á alls konar lifandi jurtum sem
á stundum flytja með sér óværu sem
veldur skaða í lífríki landsins. Við
gróðursetjum jurtir sem eiga varla
heima í íslenskri náttúru og höfnum
oft jurtum sem hafa átt hér heima
allt frá því að ísöld leysti. Kornrækt-
arrannsóknir gufuðu nokkurn veg-
inn upp þegar Jónatan Hermanns-
son hætti hjá Landbúnaðarháskólan-
um. Það er ótrúlega algengt að unn-
ið sé að svipuðum verkefnum innan
nokkurra stofnana í umhverfisgeir-
anum. Þetta er svo rangt að maður
þorir varla að nefna það nema und-
ir borði í myrkruðu herbergi. Síðan
en ekki síst verðum við að yfirgefa
hagkerfi sem drepur okkur ef fram
heldur sem horfir.“
Hamfarahlýnun er eins
og skelfilegt stríð
Áskell talar skýrt þegar kemur að
stofnanankerfinu hér á landi en
á því megi þó finna lausn. „Það
er mín skoðun að það verður að
hætta að reka örlitlar starfsstöðv-
ar, sem kallaðar eru stofnanir, og
búa til stofnun sem hefur mann-
skap, nægt fé og stefnu sem farið er
eftir; stefnu sem tekur mið af þörf-
um íslenskra byggða, verndun nátt-
úrunnar og samdrætti í losun gróð-
urhúsalofttegunda. Ég hef gjarnan
sagt að hamfarahlýnunin sé eins og
skelfilegt stríð. Það þarf að kalla út
alla vopnfæra menn og endurskipu-
leggja varnir landsins. Við verðum
að sjá til þess að Íslendingar séu
sjálfum sér nógir á eins mörgum
sviðum og er gerlegt. Stríðið verð-
ur ekki háð með ráðstefnum og
málþingum,“ segir Áskell Þórisson
að endingu. Við kveðjum bóndann
á Ægissíðu og þökkum fyrir okkur.
mm
Eitt sinn rakst ritstjóri Bændablaðsins á hressan hóp borgfirskra bænda sem voru í bændaferð um norðanvert landið. Áð var í
Staðarskála.
Frétamynd úr Bændablaðinu af fundi á Hvanneyri. Þorkell í Ferjukoti í pontu, en honum við hlið Magnús B Jónsson, Haraldur
Benediktsson og Gunnar í Hrútatungu.
Svipmynd sem Áskell tók í sláturhúsi KB í Brákarey. Þórunn Jóna Kristinsdóttir í Túni handfjatlar hér vænan lambsskrokk.