Skessuhorn - 18.12.2019, Side 68

MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 201968
kominn til baka fyrir kvöldmat.
Hvort svona vinnulag er skynsam-
legt, er svo aftur önnur saga.“
Einlægur áhugi
á selenskorti
En höfðu bændur og þeirra fólk
oft samband við ritstjórnina? „Sem
betur fer gerðu þeir það. Þeir töl-
uðu stundum við mig eins og
ég vissi allt um landbúnað. Mín
„skólaganga“ í landbúnaði var
fimm sumur í sveit í Presthólum í
Núpasveit. Þangað fór ég fyrst sjö
ára og fékk að launum meiri skiln-
ing á því fólki sem byggir sveitir
landsins. Ég var í Presthólum hjá
afar góðu fólki sem ég minnist ætíð
með hlýju og þökk. Lífsreynslan í
Presthólum hjálpaði mér í mínu
lífsstarfi. Ég er klár á því. Vissulega
skildi ég ekki allt sem ég heyrði og
sá. Mér er minnisstætt þegar ég sat
í sunnlensku eldhúsi með tveimur
bændum sem ræddu við mig – og
sín á milli – um selenskort í kúm.
Eftir tveggja tíma spjall um selen-
vandamál var ég eiginlega búinn að
fá nóg. Ég get ekki sagt þér hvað
þeir sögðu – ég skildi það ekki! En
ég get sagt þér að áhugi þeirra var
svo einlægur að maður eiginlega
beygði af. Búskapurinn var svo stór
hluti af þeirra lífi að ekkert annað
komst að. Sumt af þessu fólki var
ef til vill hrjúft á yfirborðinu en ef
maður komst inn fyrir skelina sá
maður fljótt að þetta fólk elskaði
landið sitt og búsmalann. Það hafði
einhverja ofurmannlega heyrn sem
gerði því kleift að skynja náttúr-
una. Langflestir þeirra bænda sem
ég kynntist voru landbótamenn en
vissulega eru þeir til sem átta sig
ekki á merkingu orðsins sjálfbærni.
Það eru þeir sem m.a. reka fé á af-
rétti sem eru svo illa farnir að þeir
þola enga beit. Þessir rollukarl-
ar koma óorði á bændastéttina og
þeir hafa orðið til þess að nú dug-
ir ekkert annað en að þeir – og allir
hinir – girði sauðféð sitt af og hætti
að reka fé á illa farna afrétti. Það er
kall tímans.“
Rit trúarlegs eðlis
En heldur fyrrum ritstjóri að að
Bændablaðið hafi áhrif á fólk í þétt-
býlinu? „Bændaforystan tók þá
ákvörðun að dreifa blaðinu frítt til
allra bænda. Raunar allra sem búa
utan marka þéttbýlis. Það var afar
skynsamleg ákvörðun. Við hefðum
aldrei fengið nema hluta af bænd-
um til að gerast áskrifendur, sama
hversu blaðið hefði verið gott.
Áskriftarblað hefði aldrei náð til
þéttbýlinga og hefði veslast upp. Ég
vildi líka ná til þeirra. Ég samdi við
Íslandspóst um dreifingu blaðsins í
dreifbýlinu. Pósturinn á sinn þátt í
því að Bændablaðið náði fótfestu.
Það var ódýrt að dreifa blaðinu og
Pósturinn var allur af vilja gerður
til að koma blaðinu til fólks. Starfs-
menn Póstsins voru ekki eins mark-
aðslega þenkjandi þá og þeir urðu
síðar. Þarna var fólk sem talaði
mannamál en var ekki á kafi í ex-
cel-skjölum og þvælnum útreikn-
ingum. Bændablaðið var sett, ef ég
man rétt, í flokk með ritum trúar-
legs efnis og rukkað samkvæmt því.
Ég var alltaf svolítið ánægður með
að vera í þessum flokki!“
Höfðu nægan
tíma til lesturs
En hvenær fór blaðið að fara í þétt-
býlið? „Ég man það ekki nákvæm-
lega en minnir að fyrst hafi blaðið
farið inn á spítala í Reykjavík. Þang-
að fórum við með bunka af blaðinu
og starfsmenn spítalanna sáu um
að koma því út um allt.“ En hvers
vegna urðu spítalarnir fyrir valinu?
„Það var nú bara vegna þess að á
spítölum er fólk sem hefur nægan
tíma til að lesa. Sjúklingarnir ánetj-
uðust blaðinu og héldu áfram að
lesa það eftir að þeir útskrifuðust!
Það var nú öll heimspekin á bak við
dreifingu Bændablaðsins á sjúkra-
húsum. Við höfðum líka augastað á
sundlaugum borgarinnar og feng-
um að setja inn bunka þar.“
Bændablaðið er rekið á forsend-
um bænda og Áskell segir að stjórn-
málamenn hafi orðið viðkvæm-
ir fyrir því ef blaðið gagnrýndi þá.
„Eitt sinn þótti Samfylkingunni að
sér vegið í frétt og fyrirsögn á for-
síðu. Þáverandi formaður, Ingi-
björg Sólrún, hitti Sigurgeir á bíla-
plani hjá Stöð 2 fljótlega eftir út-
komu blaðsins og skammaði hann
óspart. Þá vissi ég að fréttin hafði
hitt í mark!“
Báru blaðið út
í efnameiri hverfi
Mikil útbreiðsla Bændablaðsins
hefur vakið athygli. Þurftuð þið
ekki að vera markaðslega þenkjandi
á þessum fyrstu árum? „Ja, ómeð-
vitað geri ég ráð fyrir að við höf-
um verið markaðsmenn. Ég réði
krakka í vinnu sem fóru með blað-
ið um hesthúsahverfi Reykjavík-
ur. Samdi við leigubílstjóra sem
fylgdi þeim eftir með lager af blöð-
um. Þau fóru líka oft um iðnaðar-
hverfi og dreifðu blaðinu til fyrir-
tækja sem þjónustuðu landbúnað-
inn. Sömuleiðis völdum við götur
borgarinnar sem sem sýnt þótti að
byggi ríkt fólk, sem líklega stjórn-
aði fyrirtækjum. Götur í Garðabæ
urðu á stundum fyrir valinu. Mér
fannst húsin þar benda til að í bæn-
um byggju stöndugir einstakling-
ar sem þyrfu að auglýsa í blaðinu.
Smám saman jókst hins vegar um-
fangið og dóttir mín og vinkonur
hennar fóru að hafa áhuga á öðrum
hlutum en að dreifa Bændablaðinu
fyrir lítið kaup – en mikið hrós.
Eiríkur auglýsingastjóri þekkti
vel til meðal fyrirtækja sem seldu
bændum vörur. Það kom sér vel því
vélasalar eru ekki alltaf auðveldir
viðfangs. Auglýsingastjórinn hafði
á þeim lag sem skiptir máli í þess-
um bransa. En við buðum þeim líka
að búa til auglýsingar fyrir lítið fé,
jafnvel ekkert. Þeir fundu fljótt fyrir
að auglýsingarnar skiluðu árangri.
Blaðið fór að standa undir sér sem
er jú lykillinn að velgengninni.“
Auglýsingin bar árangur
Getur þú nefnt dæmi um árangur
auglýsingar? „Já, það get ég. Eitt
sinn kom til mín stúlka sem sagði
mér að hún hefði mikinn áhuga
á að komst í sveit. Ég gaf henni
nokkur eintök af blaðinu og eins
af Frey sem var sérhæft tímarit um
landbúnarmál undir stjórn þess
góða manns Matthíasar Eggerts-
sonar. Síðan skrifaði ég smáaugýs-
ingu fyrir stúlkuna. Mörgum árum
seinna var ég staddur á einhverri
bændasamkomu. Þá kom til mín
kona sem sagði mér að hún væri
þessi stúlka og að hún hefði fengið
vinnu á sveitabæ. Hún hefði tekið
saman við son bóndans á bænum og
byggi þar ásamt honum. Þetta var
eins og söguþráður í rómantískri
skáldsögu – nema hvað hér var allt
satt og rétt.“
Tímamót
En svo kom að því að þú ákvaðst að
yfirgefa Bændablaðið. Var það ekki
erfið ákvörðun? „Nei, alls ekki.
Minn tími var einfaldlega kominn.
Ég býst við að ég sé sú manngerð
sem er betri í að byggja upp en að
halda einhverju í sama horfi. Ég hef
gaman að því að vinna í geggjaðri
hugmynd, sem margir telja ólíklegt
að heppnist. Ég býst við að það hafi
komið flatt upp á suma a.m.k. að
ég hætti, en ég var bara búinn að fá
nóg. Ágúst Sigurðsson, þáverandi
rektor Landbúnaðarháskóla Íslands
réði mig í vinnu. Þetta var skömmu
fyrir hrun og Íslendingar voru þess
fullvissir að þeir væri klárari en all-
ir aðrir. Þegar annað kom í ljós og
peningar voru af skornum skammti
reyndist það erfitt fyrir Landbún-
aðarháskólann eins og flesta aðra.
Skólinn er að mínu mati mikilvæg-
ari menntastofnun en flestar aðr-
ar á landi hér. Til þess að komast
af þurfum við öflugan skóla á sviði
landbúnaðar og landbúnaðarrann-
sókna, þar með talið garyrkju. Ég
er hins vegar ekki viss um að þessi
starfsemi þurfi endilega að vera í
sjálfstæðum háskóla á Hvanneyri.“
Það eiga ekki allir að
fara í háskólanám
Áskell segir að eftir á að hyggja telji
hann það hafa verið ranga ákvörð-
un að færa skólann á Hvanneyri
upp á háskólastig. „Það er áleitin
spurning hvort ekki sé best að stíga
skref til baka. Það hefði verið betra
að efla bændadeildina á Hvanneyri
og flytja garðyrkjunámið þang-
að, en þannig hefði verið hægt
að búa til öfluga einingu. Þetta er
enn hægt að gera. Hugmyndir um
flutning starfseminnar á Reykjum
á Hvanneyri mættu mótspyrnu
á sínum tíma þegar þetta kom til
umræðu. Sumir stjórnmálamenn
töldu það líklegt til vinsælda að
hafna þessum hugmyndum, en
niðurstaðan varð veikari starf-
semi og minni starfseiningar. Auð-
vitað má ekki loka dyrunum á þá
sem vilja halda áfram eftir starfs-
réttindanám, en það er rangt að
leggja ofuráherslu á að allir fari í
háskóla. Samfélagið þarf fólk sem
er tilbúið til að hræra í mold frek-
ar en að hamra á tölvur. Bænda-
deildin á Hvanneyri er gott dæmi
um vel heppnað og vinsælt nám á
framhaldsskólastigi. Sama má segja
um starfsmenntanámið á Reykj-
um. Margir sem ljúka prófum sem
garðyrkjumenn eða búfræðingar
vilja halda áfram námi og það eiga
þeir að geta gert. Ég vil sjá Hvann-
eyri leiða notkun á rafmagns- og
metandráttarvélum og nýjungum
í landbúnaði, ekki síst þann þátt
sem leiðir til minni orkunotkun-
ar. Þetta ætti að vera eitt af meg-
inhlutverkum landbúnaðarskóla.
Eitt sinn prófuðu Hvanneyringar
alls konar tæki og tól sem vélasal-
ar vildu selja bændum. Búvélapróf-
anir á Hvanneyri voru merkilegt
framtak. Nú láta menn duga að fá
upplýsingar frá framleiðendum. Ég
veit að vélasalar segja það sem þeir
best vita, en óháður athugandi er
mikils virði. Hvanneyri ætti einn-
ig að leiða tilraunir til að framleiða
metan í sveitum landsins, til dæmis
í samvinnu við verkfræðideild HÍ.
Reyndar skil ég ekki hvernig skól-
inn á Hvanneyri hefur náð að lifa
af áhugaleysi stjórnsýslunnar.“
Fyrstu eintökin af Bændablaðinu komin úr prentvélinni í Hádegismóum og verið að stilla fyrir stóru prentunina.
Ein af gömlum fréttamyndum Áskels á Bændablaðinu. Haraldur Benediktsson
þá kornungur tekinn við forystu BÍ og Sigríður Margrét Guðmundsdóttir,
fréttamaður á RUV, ræðir við hann.
Starfsfólk í Bændahöllinni á aðventu. Ljósm. áþ.