Skessuhorn - 18.12.2019, Síða 75

MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2019 75
Ólöf María Brynjarsdóttir ólst upp
í Borgarnesi og bjó þar til 19 ára
aldurs. Hún lýsir sér sem konu með
breitt áhugasvið og segist þurft að
taka sinn tíma til að finna sér farveg
í lífinu. Blaðamaður Skessuhorns
settist niður með Ólöfu Maríu á
kaffihúsi og ræddi við hana um
hvernig hún fann sig og hvert henn-
ar hlutverk er í dag. Þegar kom að
því að fara í nám ákvað Ólöf María
að fara í búvísindanám við Land-
búnaðarháskólann á Hvanneyri.
„Ég lauk því námi ekki. Ég held ég
hafi bara farið til að ganga í augun
á eiginmanninum frekar en nokkuð
annað,“ segir Ólöf María og hlær.
Hún hélt þó áfram á þessari braut
og gerðist bóndi á Ferjubakka í
Borgarfirði ásamt manninum sín-
um, Sveini Þórólfssyni. Þar reyndi
hún að finna sér hlutverk í samfé-
laginu með því að taka þátt í félags-
málum bænda. Ólöf María er mjög
feminísk og var ung orðin formað-
ur kvenna í landbúnaði á Íslandi.
Félagsmálin heilluðu Ólöfu Maríu
og fann hún sig á þessari braut.
„Mér þótti þetta bæði skemmtilegt
og áhugavert og ég lærði gríðar-
lega margt á þessum tíma. Það var
líka ótrúlega mikill skóli fyrir mig
að finna að mér væri treyst af þess-
um konum til að leiða þær í þessum
félagsskap enn blaut bakvið bæði,
ekki nema 25 eða 26 ára gömul,“
segir Ólöf María. „Þetta traust sem
ég fann var mikil sjálfsefling og ég
fann að þetta átti meira við mig en
búskapurinn svo ég ákvað að slaufa
mínu hlutverki í búskapnum og
sótti um starf verkefnastjóra hjá
Rauða krossinum í Borgarnesi. Þar
var ég í eitt ár og komst að því að
mér þykir virkilega gaman að vinna
með fólki. En eftir þetta ár komu
fram breytingar, bæði hjá mér pers-
ónulega og Rauða krossinum svo ég
ákveð að vinda kvæði mínu í kross
og fara í nám.“
Kynnist heimspeki
Ólöf María skráir sig í frumgreina-
deild við Háskólann á Bifröst haust-
ið 2012. Hún sá fyrir sér að fara í
lögfræði og vinna að mannréttinda-
málum. Hún hafði á þessum tíma
unnið mikið með innflytjendum og
þótti mikil þörf vera á breytingum
á innflytjendalöggjöfinni og sá hún
fyrir sér að berjast fyrir því. „Á Bif-
röst kynntist ég svo heimspeki og
þá var ekki aftur snúið og ég fór í
allt aðra átt en ég hafði kannski séð
fyrir mér,“ segir Ólöf María sem
fór í framhaldinu norður á Akur-
eyri í nám í nútímafræði. „Við vor-
um á þessum tíma með búskap og
fjögur börn svo þetta var ekki auð-
velt stökk að taka en ég er svo vel
gift manni sem er alltaf tilbúinn að
taka stökkið fyrir mig.“ Í kjölfarið
varð Ólöf María fyrir persónulegu
áfalli sem leiddi hana á þá braut
sem hún er á í dag. „Á þessum tíma
sá ég ekki endilega fyrir mér að
áföll gætu verið jákvæð en á þessum
tíma var ég á námskeiði hjá Sigrúnu
Sigurðardóttur, lektor við Háskól-
ann á Akureyri, og hún sagði okkur
frá rannsóknum sínum sem snúa að
kynferðisbrotum í æsku og áhrifum
þess á líkamlega og andlega heilsu.
Það varð til þess að ég opnaði fyr-
ir þá reynslu sem ég átti í þessum
efnum og í kjölfarið fór ég að vinna
úr því, sem betur fer,“ segir Ólöf
María.
Skiptinám í Kanada
Ólöf María segir þetta hafa ver-
ið mikið gæfuspor sem opnaði fyr-
ir hana heim rannsókna þar sem
skoðaðar eru sögur fólks og hvern-
ig þær skipta máli. „Kynferðisof-
beldi og áföll yfir höfuð urðu því
mitt áhugasvið og ég hagaði mínu
námi þannig að ég fór að skoða
þennan vinkil enn betur. Ég ætlaði
að skoða ofbeldi í æsku og hvern-
ig hægt er að vinna með það og úr-
vinnsluna, en á sama tíma var ég að
reyna þetta allt á eigin skinni,“ seg-
ir Ólöf María. Upp frá þessu skrifar
hún BA ritgerðina sína sem er rann-
sókn á upplifun konu í þessu ferli,
að vinna úr áfalli vegna kynferðisof-
beldis. „Hún var samt lengra komin
en ég. Ég skoða úrvinnslu og upp-
lifun hennar á kynferðisofbeldi og
hvernig það hafði áhrif á hana.“ Eft-
ir þetta ákvað Ólöf María að fara til
Kanada í skiptinám. „Þegar ég var
búin að stökkva einu sinni var ekk-
ert mál að stökkva aftur og maður-
inn minn tók bara í höndina á mér
og tók stökkið með mér, og krakk-
arnir líka,“ segir hún. Í Kanada var
svo grunnurinn lagður að því sem
Ólöf María er að gera í dag. „Í Kan-
ada lærði ég heilsumannfræði, sem
er áherslusviðið mitt í dag, og heil-
brigðisheimspeki. Þar sem ég lærði
að skoða manneskjuna út frá sam-
félaginu og svo öfugt. Við getum
í raun skoðað samfélagið með að
skoða bara einstaklinginn og svo
getum við skoðað einstaklinginn
með að skoða samfélagið. Við end-
urspeglum nefnilega samfélagið og
samfélagið endurspeglar okkur,“
útskýrir Ólöf María og brosir.
Áfall fyrir Íslendinga
Á meðan Ólöf María var í Kanada
skoðaði hún mikið áhrif metoo bylt-
ingarinnar og undanfara hennar á
Íslandi. „Mér þótti mjög áhugavert
á þessum tíma að skoða af hverju
við sem þjóð ákváðum að fara þessa
leið og hvaða áhrif það hefur á sam-
félagið. Svona bylting getur nefni-
lega haft áhrif á heilsu einstaklings-
ins, að koma svona fram með sög-
una sína. En af hverju ákváðum við
sem þjóð að taka á þessu svona? Þá
fór ég að skoða áfallið sem við urð-
um fyrir sem þjóð í bankahruninu
árið 2008. Það var stórt áfall fyrir
okkur og flestir Íslendingar muna
hvar þeir voru þegar Geir Ha-
arde bað Guð að blessa Ísland. Ég
myndi segja að við séum enn að
vinna úr því áfalli. Við fórum hina
hefðbundnu leið aðila sem lendir
í áfalli. Við byrjuðum á að styrkja
varnir okkar, fórum heim og gerð-
um slátur og svoleiðis. Svo fórum
við að lifa af og við erum í raun enn
þar,“ segir Ólöf María og heldur
áfram: „Svo fara konur að rísa upp
og segjast ekki vilja hafa ástandið
svona lengur og þá er áhugavert að
sjá hvernig samfélagið bregst við og
í fyrsta skipti í örugglega áratugi er
þjóðin að skiptast í fylkingar. Þetta
sjáum við aftur og aftur þegar fólk
lendir í áföllum og sérstaklega í
kynferðisbrotamálum. Fólk tekur
sér stöðu annað hvort með gerand-
anum eða þolandanum,“ segir Ólöf
María.
Rýma til fyrir röddum
sem þurfa að heyrast
Ólöf María hélt áfram að vinna að
eigin rannsókn þar sem hún ákvað
að taka þessa breiðu þverfaglegu
nálgun til að kafa djúpt ofan í sam-
félagið í gegnum sögu einnar konu
á sjötugsaldri. „Mér þykir mikil-
vægt að skoða samfélagið í heild
þegar við erum að skoða einhvern
einn part, til að sjá af hverju við,
einstaklingurinn eða samfélagið í
heild, erum eins og við erum. Sam-
félagið hefur mikil áhrif á okkur og
ef við horfum til dæmis á að kon-
ur á ákveðnum stöðum er mark-
visst haldið niðri. Við vitum líka
að ef þú fæðist inn í fjölskyldu
fólks með félagsleg vandamál, lága
menntun, fáttækt eða andleg veik-
indi verður brekkan brattari fyrir
þig vegna þess að samfélagsáhrifin
eru svo mikil. Ég held að við get-
um eflt þessa einstaklinga sem hafa
brattari brekkur enn frekar með
að hjálpa þeim að skilja af hverju
brekkan er brattari hjá þeim. Við
hin ættum svo að hjálpa viðkom-
andi að klífa sína brekku,“ útskýrir
Ólöf María og bætir því við að hún
sem forréttindakona þurfi að passa
hvernig hún kemur að slíkri aðstoð.
„Ég kem úr forréttindafjölskyldu
með allskonar silfurskeiðar um allt
og það er óþolandi að fá konu eins
og mig til að tala fyrir hönd þeirra
sem eru ekki jafn heppnir. Það þarf
enginn að heyra í mér en við þurf-
um að heyra í þeim sem fæðast
ekki með öll þessi forréttindi. Ég
þarf bara að leggja mitt af mörk-
um til að sú rödd sem þarf að heyr-
ast nái í gegn. Ég hef vissulega ver-
ið sett markvisst niður sem kona og
tikka því ekki í öll forréttindabox-
in en ég er samt hvít, ég kem af vel
menntuðu fólki í ríku landi og svo
mætti lengi telja. Ég horfi á kyn-
systur mínar sem eru þeldökkar eða
af ættum frumbyggja og ég veit að
ég get ekki sett mig í þeirra spor.
Þeirra raunveruleiki er allt ann-
ar en minn en ég vil læra af þeim.
Ég veit líka að ég mun aldrei skilja
þeirra veruleika alveg. Ég vil samt
hlusta og ég vil að allir hlusti. Ég vil
leggja mig fram til að hjálpa þeim,
til dæmis með að nýta mín forrétt-
indi og mína rödd til að rýma til á
sviðinu og koma þeirra rödd að. Ég
get skrifað greinar og fjallað um
þeirra sögur í mínum rannsóknum,
en það er mikilvægt að ég geri mér
grein fyrir þeim forréttindum sem
fylgja því að hafa þá rödd sem ég
hef,“ segir Ólöf María.
Ráðgjöf í
gegnum lífssögur
Ólöf María er nú flutt aftur heim í
Borgarfjörðinn og opnaði ráðgjafa-
stofu í haust þar sem hún hjálp-
ar skjólstæðingum sínum að vinna
úr áföllum eða öðrum erfiðleik-
um í gegnum þeirra eigin lífssög-
ur. Þegar hún bjó á Akureyri vann
hún sem ráðgjafi hjá Aflinu, sam-
tökum gegn kynferðis- og heimil-
isofbeldi og einnig starfaði ég sjálf-
stætt á stofunni Herðubreið ásamt
þremur öðrum meðferðaraðil-
um. Ólöf María er með meistara-
gráðu í rannsóknartengdu námi í
félagsvísindum og vann hún þar
með aðferðafræði sem heitir lífs-
saga. Með þessari aðferðafræði er
hægt að skoða aðstæður fólks og
hvernig megi hjálpa því að vinna
sig út úr erfiðum aðstæðum með að
skoða söguna þeirra og þeirra eigin
reynsluheim. „Fólk segir mér sína
lífssögu, alveg frá byrjun. Þá kem-
ur oft margt fram sem ég sé að við-
komandi þarf að vinna úr en hann
gerir sér kannski ekki grein fyrir
því sjálfur og skilur ekki að gam-
alt mein er jafnvel að ýta undir
að hindranir myndist í núinu. Ég
hjálpa fólki að púsla saman því sem
það hefur gengið í gegnum og að
ná sátt,“ segir Ólöf María en hún
er sérstaklega menntuð í þessari að-
ferðafræði og kennir hana við HA
ásamt tveimur öðrum kennurum.
Stefnir á að opna
stofu í sveitinni
„Þegar ég flutti heim sá ég alltaf fyr-
ir mér að opna stofu heima, nota-
lega stofu úti í sveit en samt stutt
frá Borgarnesi. En eins og ég segi
oft við nemendur mína, er lífið bara
stundum tík,“ segir Ólöf María og
hlær. „Húsið okkar var bara í þann-
ig standi að það var kominn tími
á allskonar viðhald svo við hjónin
þurftum bara að forgangsraða og
að byggja skrifstofu fyrir mig var
ekki ofarlega á listanum,“ segir hún
brosandi. Ólöf ákveður þess í stað
að leita að hentugu húsnæði í ná-
grenninu en komst fljótlega að því
að í Borgarbyggð var lítið um skrif-
stofuaðstöðu sem uppfyllti hennar
þarfir. „Ég tók því bara ákvörðun
um að láta orðið berast að ég væri í
leit að vinnu og til í flest og þannig
náði ég eyrum starfsendurhæfing-
ar þar sem ég er núna að vinna lít-
ið verkefni. Ég hélt áfram að leita
að starfi og fæ svo starf hjá félags-
þjónustunni í Borgarnesi. En þar
sem ég þarf alltaf að hafa mörg járn
í eldinum á sama tíma ætla ég líka
að halda áfram að kenna við HA
og hjá starfsendurhæfingu og að
byggja upp mína ráðgjafastofu og
ég stefni enn á að koma mér upp
aðstöðu heima,“ segir Ólöf María
að endingu. arg
Hjálpar fólki að leysa úr vandamálum
með eigin lífssögum
Rætt við Ólöfu Maríu Brynjarsdóttur ráðgjafa í Borgarfirði
Ólöf María Brynjarsdóttir starfar sem ráðgjafi. Ljósm. Gunnhildur Lind Photography