Studia Islandica - 01.06.1975, Side 75

73
heldur þeir.“ „Þú hefur tapað taflinu," sagði konan. „Svo
er það,“ sagði hann, „og legðu dóm á.“ Hún mælti: „Þú
skalt ekki neyta matar í Irlandi, fyrr en þú kemur með
Delbchaem með þér, dóttur Morgans.“ „Hvar er hún,“
spurði Art. „Á eyju úti í hafsauga, og meiri fréttir færð
þú ekki hjá mér af henni.“
Rétt er að geta þess nú þegar, að orð, lík þeim, sem drottn-
ing mælir kóngssyni til leiðsagnar eða hitt þó heldur, eru
kunn víða um lönd. Skal nú nefna örfá dæmi þess úr bók
minni „Um íslenzkar þjóðsögur“ (bls. 249), en þau eru
valin af handahófi. Á einum stað segir, að tröllskessa sendi
Helgu karlsdóttur á fund Daladrottningar. Helga spyr, hvar
Daladrottning sé. „Það máttu segja þér sjálf,“ segir skessa,
„og ef þú kemur ekki með taflið, skal ég drepa þig.“ Þessi
orðaskipti eru líka í Hjálmþérssögu: „Þetta á mikils at
kosta,“ segir Hjálmþér, „eða hvert á ek þessa kálfs at
leita?“ „Segðu þér þat sjálfr,“ segir konungm:. — Danskt:
„Vejen maa du selv hitte/11 frskt: “Will you tell me,”
asked the eldest son, “where to find King Conal.” “There
are four quarters in the world, I am sure it is in one of
these he lives,” said the queen.2
Nú skal hverfa að sinni frá söguþræðinum af Art og
minnast nokkuð á álög þau, sem frá var sagt, og er eðlilegt,
að grafizt sé lengra og dýpra inn í forneskjuna. En sú var
tíð, að úði og grúði af bönnum, vítum og bannhelgi, og
var það oftast eða alltaf neikvætt (þú skalt ekki . . .).
Einkum voru konungar eða kappar bundnir slíkum bönd-
um. Voru þau vanalega nefnd á írsku geis eða geasa. Víða
mn lönd tíðkaðist þetta, en sérstaklega hefur verið fullt af
slíku með keltneskmn þjóðum, sermilega þó sér í lagi írum.
Um þetta eru rækilegar frásagnir í hók Jöhns Revells
Reinhards: The Survival of geis in Mediaeval Romance
(1933). Má þar fá yfirgripsmikla fræðslu um það efni.
1 S. Grundtvig: Gamle danske Minder i Folkemunde (1854-61),
bls. 103.
2 J. Curtin: Irish Hero-tales, 96.