Þjóðmál - 01.03.2020, Síða 50

48 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
Fredrik Kopsch
Lágtekjufjölskyldur útilokaðar
frá húsnæðismarkaðnum
Við getum næstum daglega lesið skýrslur um
húsnæðismarkaði vítt og breitt um heiminn.
Einu af algengustu vandamálunum er lýst sem
efnahagslegum aðgengisvanda. Fjölskyldur
með lágar tekjur eiga afar erfitt með að finna
hentugt húsnæði, einkum í borgum.
Endurúthlutunaráætlanir hafa tilhneigingu
til að vera vanfjármagnaðar. Sveitarstjórnir
hafa hag af því að velta vandanum yfir á
önnur sveitarfélög, yfir á aðra kjósendur og
aðra skattgreiðendur. Afleiðingin er vaxandi
ójöfnuður á húsnæðismarkaðnum. Misskiljið
mig ekki. Einhver ójöfnuður er óumflýjan-
legur í frjálsu samfélagi.
Þeir markaðir eru fáir þar sem jafn mikil skipu-
lagsvinna fer fram og á húsnæðismarkaðnum.
Að vissu marki er það nauðsynlegt. Í heimi
þar sem landeigendur eru svo margir sem
raun ber vitni er ekki hægt að leggja vegi og
skolpræsakerfi nema að undangengnum
kostnaðarsömum samningaviðræðum.
Áætlanagerð kann að leiða til betri lausna
og minni kostnaðar. En þar ættu skipulags-
yfirvöld að láta staðar numið. Það gera þau
þó ekki. Þess í stað hefur áætlanagerð verið
þanin út og inn á svið þar sem ákvarðanataka
einkaaðila væri hvorki dýr né vandasöm.
Þegar áætlanagerð er komin inn á þetta svið
verður hún til þess að framboð minnkar og
kostnaður eykst. Hér á eftir eru þrjú dæmi
um slíka stefnumörkun sem oft er ætlað að
vernda hina fátæku en endar með því að
koma þeim illa.
1. Kröfur til húsnæðis
Dýrt er að framleiða húsnæði jafnvel áður en
skipuleggjendur og stefnumótendur byrja að
gera auknar kröfur um hvernig það skuli byggt.
Sérhver krafa sem sett er í bygginga reglugerð
gefur til kynna að frekari laga setning muni
fylgja í kjölfarið og það leiðir til flóknari
bygginga framkvæmda. Þetta hækkar verðið
og gerir húsnæði dýrara en það þarf að vera.
Sumar kröfurnar eru vitaskuld skynsamlegar.
Erfitt er fyrir venjulegan neytanda að meta
styrk og gæði bygginga og í hvaða mæli
þær geta staðist bruna. Þetta kom berlega í
ljós á hörmulegan hátt þegar eldur kviknaði
í Grenfell-turninum í London og kostaði 72
manns lífið. Vandinn liggur í ósamhverfum
upplýsingum sem gætu ýtt undir laga-
breytingar. Húsnæðið verður dýrara en
einnig öruggara.
Fasteignamarkaður