Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Síða 36

Múlaþing
upp í sálmaupphafa registrinu, aðgæti tölu hans
sjálfs eða blaðsíðutölu og leiti hans svo upp
eftir annarrihvorri tölunni. Þess er samt eigi að
dyljast, að margur nokkurnveginn lesandi,
þekkir lítið til tölustafa, en þótt hann á meðan
ekki megi lesandi heita, því ætti hlutað-
eigendum, og einkanlega prestum umhugsað
að vera að láta börn og allt fólk venja sig strax
á að leita rétt, að minnsta kosti úr hverjum 3
tölustöfum, sem í bókinni fyrirkoma kunna við
sálma- eða blaðsíðutölu og æfa sig í að fletta
upp eftir hvorutveggju, sem er sára auðveld og
fljótlærð mennt, þegar ei heimtast meira, og
krefst óafsakanlega til þolanlegrar lestrar-
kunnáttu ei siður hjá oss en öllum öðrum í
þessum ríkjum."5
í formálanum er og bent á að þar sem
djáknar starfi ekki við kirkjurnar þá sé að
sjálfsögðu skylda prestsins að tilkynna
hvaða sálma syngja skuli við messu. En þó
þetta væri nú gert munnlega áður en „til
væri tekið“ óttuðust útgefendurnir að
sálmanúmerin gleymdust og uppflettingin
færi í handaskolum. Ekki leist þeim
Magnúsi og biskupi á að skrifa sálma-
númerin með krít á svarta töflu eins og
Balle biskup hafði þó talið viðunandi lausn.
Þeir óttuðust greinilega að tölustafirnir
yrðu ekki alltaf sem best skrifaðir og jafnvel
illlæsilegir, enda kynnu margir alls ekki að
lesa skrift „síst misjafna og daufa hönd og
hún sjest mjög skammt frá.“6
Besta lausnin væri því að setja upp
söngtöflu, að minnsta kosti tvær all stórar
og hjengi önnur þeirra á björtum og
augljósum stað í kórnum, en hin í
framkirkjunni.
5 Formálinn bls. 25-26
6 Sama bls. 26
7 Sama bls. 28 - 29
Síðan kemur nákvæm lýsing á söng-
töflunni, stærð hennar og gerð, en „hverri
töflu skal deilt í 12 eða 14 rúm með mjóum
þverrimlum, en þá sé ofan og neðan lítil
gróp, í hverri rennilokur mjóar af tré geti
leikið og verði þeim innrennt til hliðar
aftanvert í gegnum rammann öðrumegin
líkt og lokum á smáum skúffuspeglum.“7
Töflurnar og þverrimlarnir ættu að litast
svartar, rennilokurnar hvítar og á „máluð
eða á pappir prentuð með stóru letri sú
fyrirsögn sem eftirfylgjandi töfluform sýnir.
Fremri partarnir sem fýrirsagnirnar halda,
mega standa sífellt óumbreyttar ár eftir ár,
en í hinu er rennilokunum skipt í hérum
þumlungsbreiða parta, á hverja stórir
tölustafir, einn á hverja málaðir á eða á
pappír prentaðir, límdir séu, og þeir
tölustafir saman settir á hverjum stað sem
útgjöra númer hvers sálms.“8
Til þess að gæta fulls samræmis leggja
útgefendumir til, að hver tafla sé „29 eða 30
þumlungar á hæð milli ytri brúna, milli
innri brúna 25 eða 26 þumlungar; á breidd
milli innri brúna 18 þumlungar, milli innri
14, er þá töflurammanum allt um kring
ætluð 2ja þumlunga breidd.“9
Til þess að tryggja skýrt útlit tölu-
stafanna segir í formálanum að slíka
prentaða tölustafi geti kirkjurnar keypt hjá
Landsuppfræðingarfélaginu, en öllu þessu
til áréttingar birta útgefendur mynd af
söngtöflu í formálanum (bls. 29) eins og
hún eigi að vera.10
En ekki var þó með þessu fyrir öllu séð.
Sem kunnugt er voru flestar íslensku
kirknanna dimmar torfkirkjur, gluggar litlir
og lýsing slæm. Þess vegna beina biskup og
8 Sama
9 Sama bls. 28
10 Sama bls. 29
34