Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Qupperneq 68

Múlaþing
Samkvæmt skrá um rústir sunnan við
Aðalból er auðséð að Faxahús (a) og
Faxahús (b) liggja hlið við hlið og næst
þeim að sunnan er Glúmsstaðasel. Þar af
leiðir að Steinröðarstaðir og Aðalból liggja
líka hlið við hlið og geta þess vegna fallið á
sama bæjarstæðið. Er þá komið gott
samræmi milli Fírafnkels sögu og
Landnámu um heitið á landnámsbæ
Hrafnkels.
Bæjarstæði sem ekki hafa fundist
Alls eru fjögur bæjarstæði í 1. töflu þar
sem hafa ekki fundist samsvarandi rústir í
rannsókninni 1978-80.
Eitt býli sem ekki hefur fundist með
vissu er Mýrarhjáleiga sem hefði átt að vera
milli Mýrar (Vaðbrekku) og Þrándarstaða.
Þó hefur Aðalsteinn Aðalsteinsson á
Vaðbrekku nýlega sagt höfundi þessarar
greinar að sundurleitar tættur hafi sést í
börðum báðum megin við lækinn framan
við túnið á Vaðbrekku, skammt fyrir ofan
þjóðveginn. Þessar tættur voru aldrei
rannsakaðar og hurfu smárn saman vegna
framkvæmda á svæðinu.
Ingibjörg Jónsdóttir á Vaðbrekku, móðir
höfundar, sagði honum einnig frá tættum á
þessu svæði, þegar rætt var við hana
skömmu eftir að grein Halldórs Stefáns-
sonar 1970 kom út. Þessar tættur gætu hafa
verið leifar af því bæjarstæði sem bar heitið
Mýrarhjáleiga.
Annað býlið sem ekki hefur fundist er
Steinröðarstaðir, en ekkert býii fannst sem
samsvaraði þeim bæ. Sigurður Vigfússon
taldi þó að Steinröðarstaðir gætu hafa staðið
innan við Faxahús og benti á að stein-
ruðningur hefði fallið úr vatnsfarvegi við
26 Heggstad 1939.
27 Halldór Stefánsson 1948, 148.
Faxahús og það gæti hafa gefið bænum
nafn. Þá hefði verið um að ræða rústina sem
er innan við Faxagil. Þess má geta að röð í
fornu máli gat merkt grjótruðning, t.d.
jökulruðning.26
Skýringin sem nefnd er hér að framan,
að upprunalegt bæjarheiti hafi verið
Steinfröðarstaðir*, er þó líklegri, miðað við
hlutverk Hrafnkels sem goða og viðurnefni
hans, Freysgoði. Þá hefðu Steinröðarstaðir
og Aðalból verið saman um bæjarstæði,
eins og leitt er getum að hér að framan.
Þriðja býlið er bærinn Höfði sem
Halldór nefnir og hefur ekki fundist, en
hann mun líklega hafa staðið þar nærri sem
nú heitir Gerðishöfði, úti í Teig í
Vaðbrekkulandi, en þar hafa engar menjar
um rústir fúndist.
Fjórða bæjarstæðið er Leikskálar, en í
Hrafnkels sögu eru þeir sagðir vera í
dalnum norðanverðum, en hafa aldrei
fundist. Halldór Stefánsson getur þess þó að
Hallgrímur Friðriksson á Vaðbrekku hafi
talið rústina í Skálinni austur við Hölkná
vera af Leikskálum,27 en það verður ekki
sannað af eða á. Jón Hnefill Aðalsteinsson
telur að Leikskálar muni hafa verið úti á
Jökuldal.28
Um Laugarhús* undir Hitahnúk er
ljallað hér að framan. A því eru allgóðar
líkur að þar finnist húsarústir sem staðfesti
að þar hafi verið bær.
Rústir sem ekki finnast nöfn á
Rústir sem ekki finnast nöfn á eru alls
fjórar. Ein af þessum rústum er í
Hrafnkelsdal þar sem heitir Fremstaenni.
Þar er glögg rúst af steinhlöðnum grunni en
örfoka í kring og engin glögg skýring á því
28 Jón Hnefill Aðalsteinsson 2000, 199-200.
66