Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2004, Síða 121

Grágæsir á Úthéraði
stöðum eiga á hættu að skolast burt í
vorflóðum. í klettum og giljum er hætta á
grjót og klakahruni og að vatn flæði úr
fönnum sem granda hreiðrum. I þéttum
byggðum er veruleg hætta á að hreiður
verði rænd, en hvert hreiður nýtur þá
fjöldans til verndar. Hver sem ástæðan er
fyrir því að varp misferst, þá leggst varp af
það árið eða dregst verulega á langinn.
Dráttur á varpinu veldur því að ungar hafa
skemmri tíma til að ná þroska til flugs. Þá
verða foreldrarnir oft að seinka farfluginu
fram á sjöunda mánuð sumardvalar og er þá
gróður og tíðarfar orðið afar óhagstætt. I
sumum tilfellum verða foreldrarnir að
yfirgefa unga sína.
Fellir
Grágæsirnar eru lítt áberandi frá síðari
hluta júní. Þá leita varpfuglar með unga í
bestu beitarlöndin sem oft eru mýrar, móar,
ásar og kjarrlendi. Geldgæsir safnast saman
í hópa vítt og breitt og fella ffugfjaðrir.
Stærstu geldhóparnir fella við Lagarfljót,
allt að 3000 fúglar í hóp. Hver geldfugl
velur sér hóp til að fella í, því hóparnir fella
fjaðrir á misjöfnum tíma og hver hópur
verður aftur flughæfur samkvæmt því.
Litmerkingar á grágæsum hafa leitt í ljós að
geldfuglar úr öðrum landshlutum koma
austur á Hérað til að fella flugQaðrir.
Gæsirnar eru um einn mánuð í sárum.
Flestir geldfuglanna verða fleygir síðari
hluta júlí. Skúmar sækja mikið í að veiða
gæsir úr geldfuglahópum meðan þær eru
ófleygar og á þeim tíma er eins og þeir taki
lítið af annarri fæðu.
Varpfuglar miða felli flugljaðra við
þroska unga sinna og því er misjafnt hvenær
fjölskyldufuglarnir verða fleygir.
Karlfuglinn fellir ijaðrir aðeins síðar en
kvenfuglinn sem verður fleyg um leið og
ungarnir og stafar það sjálfsagt af
varnarhlutverki steggsins í fjölskyldunni.
Geldar gæsir byrja að fella flugfjaðrir
snemma í júní en varpfuglar alla jafna ekki
119