Saga - 2015, Blaðsíða 166

kleppsvegi 8–16 (bls. 120) eða húsi kristjáns kristjánssonar við Geislagötu
á Akureyri (bls. 111).
Pétur segir í niðurlagi bókarinnar að Gunnlaugur hafi verið einn merk -
asti frumkvöðull íslenskrar byggingarlistar á 20. öld og ekki verður betur
séð en að bókin renni stoðum undir þá fullyrðingu. Meðal verka Gunnlaugs
sem settu sinn svip á Reykjavík eru verkamannabústaðirnir við Hringbraut
(þ.e. seinni áfanginn, austan Hofsvallagötu), viðbygging við höfuðstöðvar
Landsbankans á horni Austurstrætis og Pósthússtrætis, Búnaðarbankinn í
Austurstræti, íbúð og vinnustofa Jóns engilberts á horni Flókagötu og
Rauðarárstígs, Háskólabíó, sem hann vann í samvinnu við Guðmund kr.
kristinsson, og síðast en ekki síst skipulag Fossvogshverfisins sem þeir
unnu í sameiningu Gunnlaugur, Guðmundur kr. og Manfreð vilhjálmsson.
Auk þess má hér nefna nokkur íbúðarhús sem margir kannast við úr borg-
inni: húsin við Laufásveg 24, 26, 40, 64–64A og 66, Hólavallagötu 7, Garða -
stræti 37, Smáragötu 7 og Neshaga 11 auk húss Geirs Hallgrímssonar við
Dyngjuveg 6. Og til að enda þessa upptalningu á athyglisverðum bygging-
um Gunnlaugs skulu hér nefnd nokkur verk hans utan Reykjavíkur: A-laga
hús sem hann byggði fyrir sig og fjölskyldu sína á Álftanesi snemma á 5.
áratugnum, umfangsmiklar endurbætur og viðbyggingar við bústað ríkis-
stjóra og síðar forseta á Bessastöðum (þar sem Gunnlaugur breytti fremur
óásjálegri Bessastaðastofu í fágaðan danskan herragarð), Reykjalundur í
Mosfellssveit, Amtsbókasafnið á Akureyri og svo samkomuhúsið í heimabæ
Gunnlaugs í vestmannaeyjum. Síðastnefnda byggingin var reist árið 1938
og ég leyfi mér hér með að taka undir með Pétri og hvetja til þess að húsið
verði varðveitt og gert upp „með þeim hætti sem sæmir sögu þess og list-
rænu mikilvægi sem einnar fyrstu opinberu byggingar hér á landi í anda
funksjónalisma.“ (bls. 55–56).
Greining Péturs á fagurfræði Gunnlaugs og hugmyndum um arkitektúr
byggist fyrst og fremst á þeim verkum sem Gunnlaugur skildi eftir sig og
þeim faglega jarðvegi sem verk hans eru sprottin úr, þ.e.a.s. því sem hann
lærði sem ungur og efnilegur arkitektúrnemi í listaakademíunni í kaup -
mannahöfn á árunum 1926–1933 og svo hinu faglega umhverfi á Íslandi.
vandinn er hins vegar sá að það er lítið til af heimildum þar sem Gunn -
laugur setur afstöðu sína og fagurfræðilega sýn í orð. Að sögn Péturs (bls.
155) tók Gunnlaugur sjaldan þátt í opinberri umræðu og virðist að öðru
leyti ekki hafa skilið eftir sig mikið af persónulegum heimildum sem hægt
væri að byggja á (og hér gef ég mér að höfundur hafi leitað í bréfasöfnum
þeirra sem Gunnlaugur kann að hafa skrifast á við). Auk fyrirlestursins frá
árunum 1978, sem birtur er aftast í bókinni, hefur Pétur úr að moða örfáum
handritum og greinum eftir Gunnlaug en auk þess eru varðveitt nokkur
viðtöl, þar á meðal hljóðritað samtal vilhjálms Hjálmarssonar og Gunnlaugs
frá árinu 1979 (sjá heimildaskrá). Þessi skortur á heimildum leiðir til þess að
ekki fást svör við öllum þeim spurningum sem vakna við lestur bókarinnar.
ritdómar164
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 164