Saga - 2015, Blaðsíða 153

skildi Hans litla eftir á St. Croix. Árið 1792 kom Hans Jónatan til kaup -
manna hafnar, hugsanlega fyrir þrábeiðni móður sinnar. en Lúðvíks naut
ekki lengi við því hann dó ári síðar, 1793.5 Nú urðu þau Regína og sonur
hennar einkaeign hins harðskeytta þrælahaldara, ekkjunnar Henriettu. Í húsi
hennar dvaldi Hans Jónatan sem nokkurs konar húsþræll en var raunar
einnig leikfélagi sonar eigandans. Sá piltur var seinna talinn vandræða -
maður því hann fór að gera hosur sínar grænar fyrir konungsdóttur (dóttur
hins volduga Friðriks vI.). Þótti það ósómi jafnvel fyrir Schimmelmann og
því var strákur gerður útlægur úr Danmörku og fékk aðeins að koma aftur
til landsins til að vera við útför móður sinnar.6
Bretar gerðu árás á kaupmannahöfn 1801. Hans Jónatan, ásamt fyrr-
greindum einkasyni eiganda síns, gerðist sjálfboðaliði í danska flotanum.
Þótti hinn 17 ára gamli Hans Jónatan sýna hugprýði og hreysti og fékk bestu
meðmæli frá flotaforingjum og ríkisstjóranum, sjálfum Friðriki vI. Nú
þóttist hann maður með mönnum og fór að stunda krárnar í borginni, hugs-
anlega með syni ekkjunnar. Henni líkaði þetta allt bölvan lega og krafðist
þess að Hans Jónatan yrði viðurkenndur þræll hennar á danskri grundu.
Flotinn vildi kaupa hann frjálsan en frúin setti upp svo hátt verð á Hans að
flotinn taldi sig ekki hafa efni á viðskiptunum. Síðan hófust löng og mikil
réttarhöld fyrir bæjarrétti kaupmannahafnar 1802. Þau verða ekki rakin hér,
heldur vísast til ítarlegrar umfjöllunar um þau í bókum þeirra Alex Franks
Larsen og Gísla Pálssonar, en Gísli rekur málaferlin mjög nákvæmlega og
dregur fram áður ókönnuð atriði þeirrar sögu. Þó má geta þess hér að rétt-
arforsetinn var 23 ára lögfræðingur, A.C. Ørsted, og féll dómur frúnni í vil.
Hans Jónatan væri fullkominn þræll hennar. en svo undar lega vildi til að
rétturinn veitti honum frelsi í þrjár vikur áður en frúin gæti sent hann til St.
Croix sem dýran þræl.7
Þessi dómur hefur verið til umræðu meðal danskra lögfræðinga síðan.
Þegar fyrir 1830 fóru lögfræðingar í danska kansellíinu að hæðast að A.C.
Ørsted fyrir dóminn. Hann var yfirmaður í rentukammerinu en milli þessara
tveggja aðalstofnana einveldisins ríkti alltaf ákveðin valdabarátta. A.C.
Ørsted, sem var aðalhöfundur dönsku stjórnarskrárinnar 1849 og lifði
þannig lok einveldisins, var á gamals aldri framarlega í íhaldsarmi danskra
stjórnmála 1851–1856. Hann varði til hinsta dags dómsúrskurð sinn frá
1802.8 en þegar 1824 deildi einhver helsti lögfræðingur kansellísins, Tage
Algreen Ussing, á dóminn frá 1802.9
sagan um svartan þræl 151
5 Sama heimild, bls. 231–232.
6 Alex Frank Larsen, Slavernes slægt, bls. 78.
7 Alex Frank Larsen, Slavernes slægt, bls. 51–71; Gísli Pálsson, Hans Jónatan, bls.
92–113.
8 Gísli Pálsson, Hans Jónatan, bls. 117–118.
9 Tage Algreen-Ussing, Anmærkninger til Personrætten (kaupmannahöfn: 1824).
Saga haust 2015 umbrot.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 26.11.2015 11:00 Page 151