Úrval - 01.07.1954, Blaðsíða 48

Orð eru ekki aðeins „klæði liugsunarimiar“,
þau eru virkt afl, sem ryður þá braut,
er hugsanir oklsar fylgja.
SKUGGSJÁ TUNGUNNAR.
Grein úr „The Listener“,
eftir Stephan Uilmann.
TUNGAN, sem við tölum, er
svo snart þáttur í lífi okkar
að við stönzum sjaldan til þess
að hugsa um hana. Við göng-
um að því gefnu að orð okkar
séu hlutlaus tæki, verkfæri til
tjáningar og frásagnar. En
einnig má líta á málið frá öðru
sjónarmiði. Orð eru vissulega
flytjendur hugsana, en þau geta
verið miklu meira: Þau seilast
til áhrifa, þau ryðja þá braut
er hugsanir okkar fylgja og
móta viðhorf okkar.
Fyrst í stað kann þessi hug-
mynd um málið sem virkt afl
að virðast kynleg og langsótt.
Því hvað eru orð annað en ytri
hlutir, „klæði hugsunarinnar",
eins og Samuel Johnson orðaði
það; hvernig ættu þau að geta
orkað á hugsanabrautir okkar?
Og þó ættu sumir' þættir dag-
legrar reynslu að sannfæra okk-
ur um að orðin geta verið virk.
Þegar þýtt er úr einni tungu í
aðra, breytist blær og merking
oft á lítt viðráðanlegan og ill-
skýranlegan hátt; sé textinn
þýddur aftur á frummálið, er
furðulegt að sjá hve mikil
breyting er á orðin. Enn erfið-
ara er hlutverk þýðandans, ef
málin heyra ekki sömu menn-
ingu til; ekki getur verið um
nákvæma samsvörun að ræða
milli orðaforða Englendings og
Kínverja.
Það er nærri óleysanleg þraut
að þýða úr menningarmáli á
frumstæða tungu. Grundvallar-
munur er á málvenjum okkar og
málvenjum frumstæðra þjóða.
Trúboðar og aðrir, sem við þetta
hafa fengizt, hafa aftur og aft-
ur rekið sig á að frumstæðir
þjóðflokkar eiga sand af hlut-
stæðum heitum en eru einkenni-
lega fátækir af óhlutstæðum
heitum, orðum sem einkenna
flokk eða tegund. Til dæmis er
líklegt að þeir eigi heiti á ótal
trjátegundum, en ekkert sam-
heiti á trjám almennt. Sagnir
þeirra sýna sömu einkenni: ekk-
ert orð til sem samsvarar sögn-
inni að höggva, en hinsvegar til
fjöldi orða er tákna að höggva
hina og þessa hluti. Vera má að
stundum hafi trúboðunum ekki
tekizt að finna rétta orðið, en
stefnan er engu að síður greini-