Fróðskaparrit - 01.01.1964, Page 120

128
Shetland speech today
wark” (making a fuss), which in any case is not found in
our earlier examples of colloquial speech. Here again we
must presume a peculiar Shetland analogical development,
based probably on the regular grammatical construction of
such reflexive sentences as “set du dee doun” (sit down),
and serving to give animation to the colloquial or folk
speech. This too must be treated as a stylistic development,
not a historical relic.
We see then that Norwegian must have started to decay
about 1500, by 1600 most people may have been bilingual,
though Norwegian was still the ordinary day*to*day speech
especially in the Northern Isles, by 1700 Scots was unb
versal with Norse lingering on till about 1750 in rhymes,
riddles, proverbial tags, etc. Jakobsen’s great work was to
record fully and faithfully what was left of it.
ÚRTAK
Hitt norrøna haldið á landsynningspartinum av Skotlandi var farið
at vikna í 13. øld, og skotar høvdu sett búgv í Hetlandi og Orkns
oyggjunum eini tvey aettarlið, áðrenn hesir oyggjaflokkar 1469 vórðu
latnir skotsku krúnuni í veður fyri heimanfylgju. Norrønar lógir og
norrøn lógarumsiting vóru framvegis í gildi, men hinir skotsku jarlarnir
fingu ræði á fíggjar- og skattaviðurskiftunum. Jarlarnir settu á stovn
sínar lensrættir, har málið var skotskt fyrst og fremst aftan á byrjanina
av 17. øld. Orðatilfarið, ið hoyrdi til landbúnað, vegan og mát, mat*
vørur og heimabúnyttur, helt í stóran mun á at vera norrønt, og tað
eru staðanøvnini enn í dag. í sunnara partinum og miðjuni av Hetlandi
man meginparturin av fólkinum hava verið tvímæltur um ár 1600, sers
stakliga av kirkjuávum, men hinar fruktarringaru norðaru oyggjarnar
varðveittu norskt til fyrst í 18. øld, og Jakob Jakobsen fekk savnað
inn nógv brot av skjøldrum og gátum har fyri bert tveimum ættars
liðum síðani. Ein annar táttur av Hetlandsmálinum, sum eigur at verða
kannaður gjøllari, er ávirkanin úr hálendskum og lágtýskum frá Hansas
handlinum og sildafiskiskapinum í 17. øld.
Fyrstu frágreiðingarnar um hitt talaða málið í Hetlandi eru frá o. u.
1820. Um tað mundið eru máb og ljóðlæra reint skotskar, men orða=
tilfarið er í mongum førum norskt enn. í tjóðminnum er væl eftir í