Fróðskaparrit - 01.01.1994, Page 18

30
KVÆÐAUPPS KRIFTIR JÓANNESAR í KRÓKI
tekstimar. Hann var professari í gudfrøði,
men var eisini kønur í norrønum máli og
bókmentum. Hann sá, at hesir tekstimir
snúðu seg um søgur, ið eisini funnust á nor-
rønum. Hansara áhugi fyri hesum føroysku
kvæðunum varð beinanvegin vaktur. Hann
skrivaði til Schrøter prest í Suðuroy og
Hentze próst á Sandi og bað teir útvega
fleiri kvæði, serliga tílík sum høvdu tilknýti
til Sjúrðarkvæðini. Frá Schrøteri fekk hann
longu í 1818 sendandi eitt handrit við
Sjúrðarkvæðunum, uppskrivað í Suðuroy.
Hetta er tann fyrsta fullfíggjaða uppskrivtin
av Sjúrðarkvæðunum, ið til er, og handritið
hjá Schrøter er grundarlagið undir teirri út-
gávuni av Sjúrðarkvæðunum, sum Lyng-
bye gjørdi í 1822 og sum er tann fyrsta bók-
in, ið varð prentað á føroyskum. Tey brot-
ini, Lyngbye fekk fatur á, em ikki til longur.
Hentzes Savn
Frá Hentze prósti á Sandi fekk Muller um-
leið eitt ár seinni, tvs. í 1819, sendandi eitt
handrit, sum vanliga verður nevnt Hentzes
Savn. Hetta handrit er til støddar sum ein
miðalstór bók, úti við 150 blaðsíður, og
inniheldur 18 kvæði. Sjálvt um handritið er
kallað upp eftir Hentze próst, so er tað, alt
sum tað er, skrivað við hondini hjá Jóannesi
í Króki. Men grundin til at tað ber navnið á
próstinum er, at tað var hann ið fekk
Jóannes at fara í gongd við at savna hesi
kvæði og kanska serliga at tað, sum nevnt
var hann ið sendi handritið til Keypmanna-
havnar.
Aðrenn eg sigi meira um Hentzes Savn-
ið, haldi eg tað vera hóskandi at siga eitt lít-
ið sindur um stavsetingina av føroyskum í
hesum árum. Sum tað man vera flestum
kunnigt, høvdu vit um 1820 ikki teirri stav-
seting, sum nú er. Tann stavsetingin, vit
brúka í dag varð ikki til fyrr enn eini 30 ár
seinni. Tað var sum kunnigt V.U.Hammers-
haimb sum gjørdi hana umleið 1850.
Men hvussu skrivaðu teir so, Schrøter,
Jóannes í Króki og aðrir?
Eg nevndi í áðni, at Svabo seinast í 18.
øld gjørdi sær sína egnu stavseting, sum
bygdi beinleiðis á úttaluna. Stavsetingin
hjá Jóannesi í Króki - bæði í Hentzes Savn
og Sandoyarbók - er umleið tann sama sum
hjá Svabo. Tað eru onkrir minni munir
teirra millum, og eg skal nevna tvey dømi.
Ein munurin er, at í einum orði sum t.d. fór
byggir Svabo á vágamál og skrivar /eu/,
meðan Jóannes skrivar /ou/, tvs. at Jóannes
hevur sagt [four]. Ein annar munur er, at í
einum orði sum t.d.fara skrivar Svabo /ea/
meðan Jóannes skrivar /a/ í Hentzes Savn. I
Sandoyarbók skrivar hann eisini /a/ í
fyrstani, men skiftir rættiliga skjótt til /ea/.
Hetta vóru nøkur fá orð um stavseting - og
nú skal eg siga eitt sindur meira um
Hentzes Savnið.
Hentzes Savn inniheldur sum nevnt 18
kvæði, mest gomul kvæði; men í savninum
eru eisin nøkur nýyrkt kvæði eftir Sjóvar-
bóndan, sum her eru varðveitt í teirri elstu
nú kendu uppskrift, t.d. Ormurin langi.
Eitt sum eyðkennir Hentzes Savn saman-
borið við Sandoyarbók er, at Hentzes Savn
hevur niðurlag til hvørt kvæði, meðan
Sandoyarbók eingi niðurløg hevur við. Ein
annar munur millum tey tvey handritini er,
at í Hentzes Savn fáa vit ikki nakað at vita
um, hvaðani kvæðið er, meðan Sandoyar-
bók - sum vit skulu síggja - gevur upplýs-
ingar um hetta.