Andvari - 01.04.1960, Page 6

4
EINAll H. KVAIIAN
ANDVARI
að draga upp myndir. Nú er það þó gamalkunn kennisetning, að myndir og
einkum líkingar séu einn ríkasti þáttur eða helzta einkenni skáldskapar. En
sum þeirra skálda okkar, sem í upphafi mótuðust af raunsæisstefnunni, eru
sparneytin á þessi ráð (hvort sem það eru einstaklingseinkenni eða bókmennta-
áhrif). Þorsteinn Erlingsson notar furðulega sjaldan líkingar, og Einar er enginn
sérstakur myndameistari (þótt henda megi á ýmsar lifandi og skýrar myndir
í verkunr hans og ágætar myndlíkingar, eins og t. d. í kvæðinu Rosa). En hversu
mikil skáld eru ekki þeir rnenn, sem komast jafnlangt í áhrifamagni án þess
að beita til muna þessum alkunnu líkinga- og myndlistarráðum? Nú snið-
gengur Einar að vísu ekki líkingar á sama hátt og Þorsteinn — og Þorsteinn
ekki heinar myndir á sama hátt og Einar. Saint er með þeim viss skyldleiki
í þessum efnum — í lýsingaraðferð. En Einari tekst oft hezt að lýsa hinu ytra
með því að greina áhrif þess á mennina — eða með því að líkja því við eitt-
hvað hið innra. Og hér erum við einmitt komin að kjarna málsins. Einar er
ekki aðallega skáld hins ytra, heldur hins innra. Slík eru líka ei’ni hans.
Fyrsta saga hans, sem prentuð var, hét: Hvorn eiðinn á ég að rjúfa? — fyrsta
fullþroska saga lians eða listaverk hét Vonir, síðasta saga hans Gæfuinaður.
Eiður — vonir — gæfa — allt eru þetta ómyndræn og óhlutkennd hugtölc, en
þó tengd manninum, mannlífinu. Ef nokkur íslenzkur höfundur verðskuldar
heitið skáld sálarinnar, þá er það Einar H. Kváran. En — þótt fyrsta prentaða
saga lians væri að vísu að miklu leyti um huglægt efni og sýndi þar með
upphafseðlið — þá var samt mikill og langur þróunarferill Einars, bæði í list
hans og lífsskoðunum.
11
Einar Gísli Hjörleifsson er fæddur í Vallanesi á Eljótsdalshéraði 6. desem-
ber 1859, tók sér ættarnalnið Kvaran 1916 og andaðist í Reykjavík 21. maí
1938, er hann skorti hálft annað ár á áttræðisaldur. Foreldrar hans voru Hjör-
leifur guðfræðingur Einarsson, prófastssonur frá Vallanesi og af prestum kom-
inn langt í ættir fram, og fyrri kona hans Guðlaug Eyjólfsdóttir bónda frá
Gíslastöðum á Völlum. En þótt Einar væri Austfirðingur að ætterni og fæð-
ingu, er hann Norðlendingur að uppeldi, að frátalinni skólavistinni syðra, og
loks varð hann Sunnlendingur að liúsetu. Árið eftir fæðingu Einars vígðist
faðir hans til Blöndudalshóla í Austur-Húnavatnssýslu, og þar ólst Einar upp
til 10 ára aldurs, er faðir hans varð prestur í Goðdölum í Skagafirði; þar er
Einar svo frá 10 til 16 ára aldurs, en 1876 flyzt hann aftur til Húnavatns-
sýslu með föður sínum, sem þá var orðinn prestur að Llndirtelli. En þá var
Einar byrjaður nám í Lærða skólanum fyrir einu ári, sat þar frá 1875 til 1881.