Andvari - 01.04.1960, Page 68

66
JÓNAS JÓNSSON
ANDVAIU
Menntamálaráð á að hafa yfirstjórn
sjóða er stofnaðir kunna að verða til efl-
ingar listum og vísindum. Lítið hefur á
það reynt. Menntamálaráð mun þó hafa
umsjón með hinni miklu dánargjöf Ás-
gríms Jónssonar, sem er eign ríkisins,
húseign hans, sjóðseign og mörg hundruð
listaverkum.
V
Eins og sjá má af þessu yfirliti skortir
menntamálaráð ekki verkefni og þau
hafa farið vaxandi, eftir því sem árin liðu.
Skal þá vikið með nokkrum orðum að
löggjöfinni um sjálfan menningarsjóð.
Kemur þar fyrst til greina stuðningur af
almannafé. Tekjurnar voru misjafnar eftir
árferði og stundum mjög litlar. Aldrei
kom til stórtckna af smyglaraskipum.
Þess háttar gróða skyldi verja til að byggja
yfir náttúrugripi landsins og listaverk
þess. En þó að tekjur sjóðsins séu
óvissar og raunar oft lágar, sýna lista-
verkakaupin og bókaútgáfa menningar-
sjóðs að almenningur í landinu hefur
fengið mikil verðmæti í aðra hönd fyrir
áfengissektirnar.
Menntamálaráð skiptir snemma á
hverju vori tekjum síðasta árs í þrjá hluta.
Þar sitja við sama borð bókaútgáfa, vís-
indalegar rannsóknir og listaverkakaup
fyrir ríkisins hönd. í stofnlögum menn-
ingarsjóðs var gert ráð fyrir að sjálf-
kjörnir kunnáttumenn stýrðu bókadeild-
inni og skiptingu fjár til náttúrufræði-
legra rannsókna. Var allmjög vandað til
rnanna í þessar stjórnarstöður, eins og
embættaskipun var þá háttað. Skyldu
Sigurður Nordal, Páll Eggert Ólason og
Freysteinn Gunnarsson stýra bókaút-
gáfunni, en Bjarni Sæmundsson, Pálmi
Hannesson og Steindór Steindórsson
náttúrufræðisjóðnum. Menntamálaráð
sjálft átti frá upphafi að bera ábyrgð á
listaverkakaupum. Hinir sjálfkjörnu
fræðimenn viku sér undan þessari kvöð
þegar fram iiðu stundir, en menntamála-
ráð tók þá verkið í sínar hendur.
Fjárráð menningarsjóðs til náttúru-
rannsókna voru að vísu mjög takmörkuð.
Samt studdi menntamálaráð alla helztu
náttúrufræðinga landsins árin 1930—
1958, til að fást við margháttaðar rann-
sóknir á eðli landsins og náttúrufari. Það
hefði verið æskilegt fyrir menntamála-
ráð að hafa meiri fjárráð í þessu skyni,
en þess var ekki kostur, en þegar Gylfi
Gíslason réðst 1958 í að afla fjár með
nýjum skatti á kvikmyndahús, til nátt-
úrufræðirannsókna, var haldið áfram á
sömu leið og fyrr en mcð stórauknum
fjármunum. Má af því sjá, að mennta-
málaráð hefur haldið vök opinni, unz
hægt var að brcikka siglingaleiðina.
Listadeild menningarsjóðs hefur unnið
þýðingarmikið starf. Fyrstu árin var að
vonurn lögð meginstund á að kaupa mál-
verk eftir frægustu rnálara landsins,
Þórarin, Ásgrím, Kjarval, Jón Stefáns-
son og Gunnlaug Blöndal, og höggmynd-
ir eftir Ríkarð Jónsson. Einn af að-
dáendum Kjarvals í menntamálaráði
stóð fyrir kaupurn 25 af hinum frægu
teikningum Kjarvals, af Austfirðing, fyrir
5000 kr.
Alveg nýlega þegar tekjur mennta-
málaráðs höfðu aukizt, keypti ráðið dýr-
indis Heklumynd eftir Þórarin Þorláks-
son fyrir 40.000 kr. og munu allir dóm-
bærir þakka þá ráðstöfun.
VI
Þegar menntamálaráð fór að kaupa
listaverk, átti það ckki heppilegt geymslu-
rúm. Mörg af hinum erlendu gjafamál-
verkum voru geymd í þinghúsinu, en
áttu þar ekki heima. Ég hafði þá með
höndum stjórn menntamála og þótti
nauðsynlegt að geyma listaverk landsins á
þann hátt, að þau væru til sýnis öllum
almenningi. Matthías Þórðarson þjóð-