Helgafell - 01.04.1943, Blaðsíða 12

150
HELGAFELL
mistekizt, en þeir, sem íremur kusu aðra
utanþingsstjórn, og þá helzt án „bjargráða“
og „velviljaðrar samvinnu af alþingis
hálfu“. Auk þess hlýtur skrifleg atkvæða-
greiðsla sem þessi ávallt að hafa þann ann-
marka, að við verði komið beinum áróðri,
eins og xmdir hverjar aðrar kosningar, og
þó öllu háskalegri, þegar ,,kosningabarátt-
an“ er háð eins einhliða, svo sem hér var
gert.
4. Það er opinbert leyndarmál, þótt rit-
stjóra Jarðar kunni að hafa dulizt það til
þessa, að gamall og reyndur stjórnmála-
maður og flokksforingi stóð að atkvæða-
greiðslunni með honum og kepptist við að
hafa áhrif á hana. Helgafell hafði öruggar
spurnir af þessu þegar í janúar, en síðar
hnigu að því fleiri rök, svo sem fregnir
af leynilegum áróðri þessa þjóðmálamanns
í kjördæmi hans og víðar, fyrir atkvæða-
greiðsluna, ályktanir hans af úrslitunum
í málgagni hans, víðlesnu félagsriti bænda,
og loks ummæli í svonefndu „hirðisbréfi“
í vor, þar sem hann telur atkvæðagreiðslu
Jarðar hafa orðið sér slíka opinberun, að
hún hafi ráðið úrslitum um það pólitíska
andlitsfall, sem á sér megi vænta að sinni.
Það er nokkuð almenn tilgáta, að fyrir
þessum árvakra umsvifamanni hafi vakað
að geta skýrt úrslitin á þá Iund, að kjós-
endur úr þeim stjórnmálaflokki, sem hann
veitir nú misþakkaða forstöðu, gætu enn
um hríð vcrið án þess meðlætis, að fyrrv.
forsætisráðherra flokksins settist í valda-
stól að nýju. Því er það sjálfsagt alls ekk-
ert handahóf, að öll fimm könnunarsvæð-
in í sveitunum voru velmetin Framsókn-
arkjördæmi og þrjú þeirra uppland hafn-
ar, þar sem formaðurinn hefur nú leitað
þrautalendingar.
Þó sker það alveg úr um náin venzl
þessa þjóðskörungs við atkvæðagreiðsluna,
að skömmu eftir boðun hennar gekk hann
oftar en einu sinni á fund ráðherra í hinni
nýmynduðu utanþingsstjórn, og mæltist til
peningahjálpar úr ríkissjóði til að standa
straum af atkvæðagreiðslu Jarðar. Þessi
málaleitan fékk fálegar undirtektir í þau
skipti, sem Helgafelli eru kunn, enda urðu
fyrir svörum heiðvirðir menn og háttvísir.
Ég hirði ekki um að láta síra Birni í té
fyllri upplýsingar að sinni, en hann ætti
að hafa tal af þessum huldumanni, áður
en hann lætur Jörð sína bera á móti þessu.
FYLGIMÁL * fyrra sumar eerðu
FULL VELDISIN S ^eir stjórnmalaflokk-
ar, sem að breytingum
á kjördæmaskipuninni stóðu, stofnun lýð-
veldis á íslandi þá þegar að eins konar
fylgimáli þeirra breytinga, þótt ekki
yrði af fullum efndum. Nú virðist vel til
fallið, að gerð yrði að fylgimáli lýðveldis-
stofnunar á næsta ári sú lokalausn kjör-
dæmamálsins, að allt landið verði eitt kjör-
dæmi. Enginn vafi er á því, að togstreitan
um hin einstöku kjördæmi er að mestu
undirrót þess öngþveitis, sem einkennt hef-
ur störf alþingis að undanförnu, og mun
þetta þó sannast betur síðar, ef ekki verður
að gert, þegar alþingi verður innan
skamms að taka til gagngerðrar úrlausn-
ar hin stórfelldustu vandamál í atvinnu-
og félagslífi allrar þjóðarinnar. Hlutfalls-
kosningar þær í tvimenningskjördæmum,
sem upp voru teknar í fyrra, hafa enn auk-
ið á þessa togstreitu og ófarnað þann, sem
af henni leiðir. T. d. um þetta mætti e.
t. v. benda á línurit það í grein Jólianns
Sæmundssonar hér að aftan, sem manna á
meðal hefur verið nefnt Ingólfsstytt-
an. — Breytingarnar á kosningalöggjöf-
inni í fyrra voru þó mikil réttarbót þeim
flokkum, sem áður höfðu farið mjög á mis
við fulltrúa í hlutfalli við kjósendafjölda.
Þess vegna má, því miður, búast við því,
að þeir flokkar sætti sig við áorðnar breyt-
ingar að sinni. Frumkvæðis um þá aðkall-
andi lokalausn, sem að framan getur, væri
því máski helzt að vænta af Framsóknar-
flokknum, af ýmsum ástæðum. Ætli flokk-
urinn sér að hafa forustu um skynsamlega
nýskipan landbúnaðarins og þá jafnframt
raunhæfa lausn rafveitumálsins, hlýtur
honum að vera alveg sérstök nauðsyn að
losna við þær hömlur, sem ótti við afstöðu
fárra kjósenda i fámennum kjördæmum
eða einstökum héruðum þeirra hlýtur að
hafa í för með sér. Auk þess mun sú skoð-
un vera töluvert almenn í þeim flokki, að
einstök kjördæmi kunni að liggja lausari
fyrir nýauknu fjármagni einstaklinga og
fyrirtækja hér eftir en hingað til. Og loks
er augljóst, að hver sá flokkur, sem beitir
sér nú fyrir fullnaðarlausn þessa víðtæka
velferðarmáls, hrindir um leið rækilega af
sér því ámæli, að hann beri ekki hag allr-
ar þjóðarinnar jafnt fyrir brjósti.
M. Á.